Unieważnianie egzaminu na prawo jazdy niezgodne z konstytucją?

• Unieważnianie egzaminu na prawo jazdy jedynym wyjściem
• Unieważnianie egzaminu na prawo jazdy a tzw. interes obywateli
• Unieważnianie egzaminu na prawo jazdy jest niezgodne z Konstytucją?
• Unieważniania egzaminów na prawo jazdy zdarzają się!

Istnieje możliwość nie tyle odebrania uprawnień do kierowania danej osobie, co unieważnienia egzaminu państwowego, na podstawie którego te zostały wydane. Mówi o tym art. 72 ust. 1 pkt 2 ustawy o kierujących pojazdami. Stwierdza on wyraźnie, że "marszałek województwa, w drodze decyzji administracyjnej, unieważnia egzamin państwowy, jeżeli  był przeprowadzony w sposób niezgodny z przepisami ustawy, a ujawnione nieprawidłowości miały wpływ na jego wynik".

Unieważnianie egzaminu na prawo jazdy jedynym wyjściem

Mechanizm bezpieczeństwa bez wątpienia jest konieczny. Sprawdzi się, chociażby w przypadku, w którym egzaminatorowi udowodnione zostanie np. przyjęcie łapówki. W skrócie nie ma pewności czy kierujący słusznie otrzymał uprawnienia. Niestety z powyższym zapisem są jednocześnie aż trzy problemy.

• Pierwszy dotyczy tego, że sankcja musi być zastosowana obligatoryjnie. Nie ma możliwości, aby np. w przypadku prostego błędu formalnego niesłusznie unieważniać egzamin i odbierać kierowcy uprawnienia do kierowania pojazdami.
• Drugi jest taki, że kierowca nie ma żadnego wpływu na tę sytuację. Ta może się odbyć całkowicie bez jego udziału. Wystarczy, że egzaminatorowi czy ośrodkowi szkolenia kierowców zostaną udowodnione błędy, a na ich podstawie określona liczba egzaminów zostanie unieważniona.
• Trzeci dotyczy tego, że sankcja działa w sposób bezterminowy. Może się zatem okazać, że egzamin zostanie unieważniony nie kilka dni po odbyciu się, a np. kilka lat. Wszystko zależy od tego kiedy postępowanie w danej sprawie zostanie wszczęte.

Unieważnianie egzaminu na prawo jazdy a tzw. interes obywateli

Powyższe trzy problemy zdaniem Rzecznika Praw Obywatelskich prowadzą do sytuacji, w której sankcja zostanie nałożona na kierowcę, który "przez bardzo długi okres wywodziła swe prawa z aktu administracyjnego i jest przekonany o jego trwałości".

O fakcie niepotrzebnej zero-jedynkowości przepisów mówiących o unieważnieniu egzaminu na prawo jazdy mówi jeszcze jeden aspekt. I aspektem tym są orzeczenia Trybunału Konstytucyjnego. Ten wielokrotnie zwracał uwagę na fakt, że "działanie organów państwa na podstawie prawa nie oznacza bezwzględnego obowiązku eliminowania z obrotu wadliwej decyzji administracyjnej, na podstawie której strona nabyła prawo lub jego ekspektatywę". To prowadzi do jednego wniosku. Nie wystarczy piętrzyć kolejnych sankcji. Trzeba je również wyważyć z interesem społecznym obywateli. Tak, aby procedury nadzorcze gwarantowały im przestrzeganie zasady legalizmu. Bo prawo jest stanowione dla obywateli, a nie przeciwko nim.

Unieważnianie egzaminu na prawo jazdy jest niezgodne z Konstytucją?

Tak ukształtowana podstawa prawna pozwala wnioskować, że wcześniej wspomniany art. 72 ust. 1 pkt 2 ustawy o kierujących pojazdami nie jest zgodny z art. 2 Konstytucji RP, a w tym z zasadami pewności, stabilności i bezpieczeństwa obrotu prawnego oraz zaufania do organów państwa i prawa, a także zakazem nadmiernej ingerencji ustawodawcy. Regulacja zawarta w ustawie o kierujących pojazdami zakłada bowiem obligatoryjną konieczność wydania decyzji unieważniającej egzamin. Ta natomiast przedkłada interes społeczny nad interesem indywidualnym.

W sytuacji, w której TK zgodziłby się z wnioskiem RPO, jego wyrok mógłby się stać powodem do zmiany tej normy. W jakim kierunku powinna pójść nowelizacja? Dobrym pomysłem jest uzależnienie unieważnienia konkretnego egzaminu od wagi uchybienia. Należałoby wziąć pod uwagę to, jaki uchybienie ma wpływ na chronione prawem wartości, a do tego, jaki jest rodzaju i przyczyny naruszenia prawa. Kluczowe byłoby także to, czy zdający zdawał sobie sprawę z istnienia uchybienia.

Kwestia poruszona przez RPO jest o tyle ciekawa, że w przypadku unieważnienia egzaminu osobie, która od kilku lat jest kierowcą, powstaje jeszcze jedno pytanie. Jaki to ma właściwie sens, skoro przez cały ten czas prowadzący korzystał z aktu administracyjnego, co przez organy administracji było akceptowane? A dodatkowo nabył przecież dodatkowe umiejętności i poradził sobie z jazdą autem. Zdał zatem najważniejszy egzamin na kierującego...

Unieważniania egzaminów na prawo jazdy zdarzają się!

Problem poruszony przez RPO wcale nie jest problemem błahym. Idealnie pokazuje to jedna ze spraw, do której przyłączył się rzecznik. Unieważniono egzaminy wobec stwierdzenia przez sąd poświadczania nieprawdy w dokumentacji ośrodka szkolenia kierowców, co do zakresu odbytego szkolenia. Dokumentację tę fałszowano przez wiele lat, mimo że ośrodek podlegał obowiązkowym kontrolom. A osoby te mogły mieć zasadne przeświadczenie, że ich szkolenie odbędzie się z wszelkimi wymogami. Postawiono je zaś w sytuacji unieważnienia zdanych wiele lat wcześniej egzaminów, po których wydano im prawa jazdy.

W tym przypadku marszałek województwa podjął decyzję o unieważnieniu aż 200 praw jazdy. Słusznie? W tej sprawie wypowie się Naczelny Sąd Administracyjny... Po zmianie przepisów mogłoby się jednak obyć bez sądowej batalii.