Kiedy kierowca dostanie odszkodowanie z VAT-em?

Kwestia doliczania podatku od towarów i usług (PTU, VAT) do odszkodowań wypłacanych kierowcom uszkodzonych samochodów (z OC sprawcy wypadku), przez pewien czas wzbudzała spore kontrowersje. Wbrew pozorom, ten problem dotyczył nie tylko osób posiadających firmowe auto. Na szczęście Sąd Najwyższy (SN) jednoznacznie wypowiedział się w kwestii podatku VAT przy naprawie samochodu należącego do osoby nieprowadzącej działalności gospodarczej (tzw. konsumenta). Jest to istotny aspekt, gdyż doliczenie podatku od towarów i usług, zwiększa kwotę należną konsumentowi o dodatkowe 23%. Zgodnie ze stanowiskiem SN, osoba niebędącą „VAT - owcem”, powinna otrzymać odszkodowanie z wliczonym podatkiem. Jeżeli ubezpieczyciel lekceważy taką zasadę, konieczna może być interwencja Rzecznika Finansowego (dawnego Rzecznika Ubezpieczonych) – twierdzi Andrzej Prajsnar, ekspert serwisu Ubea.pl.

Zwrot VAT-u dla konsumenta wynika z zasady pełnego odszkodowania

W pierwszej kolejności warto zająć się kwestią zwrotu podatku VAT dla konsumentów naprawiających uszkodzony samochód dzięki ubezpieczeniu OC sprawcy. Taka sytuacja jest częstsza i może powodować więcej wątpliwości, gdyż osoby nieprowadzące działalności gospodarczej, zwykle nie znają zasad działania podatku VAT.

Jeżeli chodzi o konsumentów, to kluczowa jest uchwała Sądu Najwyższego z dnia 17 maja 2007 r. (sygn. akt III CZP 150/06). Zgodnie ze wspomnianą uchwałą, dotyczącą likwidacji szkód na podstawie kosztorysu: „Odszkodowanie przysługujące na podstawie umowy ubezpieczenia OC posiadacza pojazdu mechanicznego za szkodę powstałą w związku z ruchem tego pojazdu, ustalone według cen części zamiennych i usług, obejmuje kwotę podatku od towarów i usług (VAT) w zakresie, w jakim poszkodowany nie może obniżyć podatku od niego należnego o kwotę podatku naliczonego”. Warto również przywołać podobne stanowisko Sądu Najwyższego odnośnie likwidacji szkód na podstawie faktury wystawionej przez warsztat. Uchwała SN z dnia 22 kwietnia 1997 r. (sygn. akt III CZP 14/1997) mówi, że „Odszkodowanie za szkodę poniesioną przez podatnika podatku VAT na skutek zniszczenia rzeczy, ustalone według ceny rzeczy, nie obejmuje podatku VAT mieszczącego się w tej cenie, w zakresie, w jakim poszkodowany może obniżyć należny od niego podatek o kwotę podatku naliczonego przy nabyciu rzeczy”.

Zobacz też: Czy polisa może ochronić przed gradem?

Cytowane uchwały Sądu Najwyższego wskazują, że osoba nieposiadająca prawa do rozliczania VAT-u (jako konsument), powinna otrzymać odszkodowanie ustalone z uwzględnieniem tego podatku. Podobna zasada dotyczy przedsiębiorców, którzy w ramach prowadzonej działalności są przedmiotowo lub podmiotowo zwolnieni z podatku VAT.

ZWRÓĆ UWAGĘ: Kierowca nieprowadzący działalności gospodarczej, powinien otrzymać odszkodowanie majątkowe z OC sprawcy, które uwzględnia podatek VAT (bez potrąceń). W taki sam sposób, ustalane są odszkodowania dla przedsiębiorców nieposiadających prawa do rozliczania podatku VAT (ze względu na zwolnienie podmiotowe lub przedmiotowe).   

Stanowisko Sądu Najwyższego jest zgodne z zasadą pełnej likwidacji szkody wyrażoną w artykule art. 361 § 2 kodeksu cywilnego. Warto zwrócić uwagę, że podatek VAT (bez późniejszego rozliczenia z VAT - em należnym) musiałby zapłacić konsument likwidujący szkodę na własny rachunek (tzn. bez udziału ubezpieczyciela). Co ważne, prawo do otrzymania rekompensaty razem z VAT - em, nie zależy od sposobu likwidacji szkody (rozliczenie na podstawie faktury lub kosztorysu).

Zobacz też: Brak prawa jazdy, a ubezpieczenie AC

Warto również nadmienić, że zgodnie ze stanowiskiem Rzecznika Finansowego, nielegalne są praktyki tych ubezpieczycieli, którzy uzależniają wypłatę pełnego świadczenia (razem z VAT-em) od przekazania im oryginału faktury wystawionej przez warsztat. Ubezpieczyciel może żądać okazania oryginału faktury i sporządzić jej kopię (poświadczoną za zgodnością). Natomiast brak jest podstaw prawnych do pozostawienia oryginału faktury w aktach zakładu ubezpieczeń.

ZWRÓĆ UWAGĘ: Obowiązek refundacji podatku VAT przez ubezpieczyciela, nie zależy od wybranego wariantu likwidacji szkody (faktura/kosztorys). Zakład ubezpieczeń nie może domagać się pozostawienia oryginalnej faktury VAT (z warsztatu) w swojej dokumentacji.

„VAT - owcy” zawsze otrzymają odszkodowanie bez wliczonego podatku

W przypadku poszkodowanych właścicieli samochodów rozliczających podatek VAT, również mają zastosowanie dwie cytowane wcześniej uchwały Sądu Najwyższego. To oznacza, że prawo do rozliczenia VAT-u przez poszkodowanego, będzie zwalniało ubezpieczyciela z obowiązku powiększenia odszkodowania majątkowego o ten podatek. Co ważne, zakład ubezpieczeń bierze pod uwagę tylko teoretyczną możliwość wykorzystania odliczenia. Dla ubezpieczyciela nieistotne jest to, czy przedsiębiorca rzeczywiście rozliczy VAT wynikający z likwidacji szkody (tzn. odpowiednio pomniejszy VAT należny o VAT naliczony). Przyjmuje się bowiem, że obowiązkiem poszkodowanego jest działanie prowadzące do pomniejszenia rozmiarów szkody majątkowej (zobacz Uchwała Sądu Najwyższego z dnia 22 kwietnia 1997 r. - sygn. akt III CZP 14/1997).  

ZWRÓĆ UWAGĘ: Odszkodowanie z OC za zniszczony samochód firmowy, nie zostanie powiększone o VAT nawet jeśli przedsiębiorca  faktycznie nie skorzysta z prawa do rozliczenia tego podatku. Dla ubezpieczyciela decydująca jest teoretyczna możliwość pomniejszenia VAT-u należnego o VAT naliczony (wynikający z naprawy auta). 

Źródło: Ubea.pl