Odpowiedzialność przewoźnika za przewożony towar

Wszyscy korzystamy z usług profesjonalnych przewoźników. Usługi te stanowią już immanentną część naszego życia. Jak w każdej branży, tak i w szeroko pojętej branży TSL przedsiębiorstwa przewozowe odznaczają się różną renomą, jak również różny bywa stopień zaangażowania w jakość świadczenia usług. Warto zatem przyjrzeć się, jakie prawa posiada osoba uprawiona – nadawca bądź odbiorca przesyłki – w sytuacji kiedy przewoźnik dopuści się określonych uchybień w związku z przewozem naszej przesyłki.

Podstawy prawne odpowiedzialności przewoźnika

Za naruszenie stanu przesyłki uważa się każde obniżenie wartości przesyłki spowodowane nieprawidłowościami lub zaniedbaniami w okresie od przyjęcia jej do przewozu aż do jej wydania uprawnionemu.

Zasadniczo odpowiedzialność przewoźnika za należyty stan przesyłki kształtuje się na podstawie przepisów Kodeksu cywilnego dotyczących niewykonania bądź nienależytego wykonania zobowiązań umownych (art. 471 i następne).

Zgodnie z tym przepisem, dłużnik „obowiązany jest do naprawienia szkody wynikłej z niewykonania lub nienależytego wykonania zobowiązania, chyba że niewykonanie lub nienależyte wykonanie jest następstwem okoliczności, za które dłużnik odpowiedzialności nie ponosi.” Takie reguły odpowiedzialności znajdą zastosowanie w sytuacji kiedy w umowie przewozu strony nie postanowią odmiennie.

Istnieje bowiem możliwość, że w umowie odpowiedzialność przewoźnika za szkody powstałe w przewożonym towarze zostanie ograniczona bądź też rozszerzona. Nie istnieją żadne szczególne wymogi odnośnie formy w jakiej powinna zostać zawarta umowa przewozu. Umowa może zostać zawarta w zwykłej formie pisemnej, jak również przez czynności konkludentne.

---

W branży TSL cechą charakterystyczną jest to, że w proces profesjonalnego przewozu przesyłek jest zaangażowanych wiele przewoźników. Nadawca bądź odbiorca nie posiada żadnego wpływu na zaangażowanie kolejnych przewoźników. Postanowienia odnośnie możliwości występowania dalszego przewoźnika co do zasady są ujmowane regulaminach przewozu czy też we wzorcach umów. Zgodnie z art. 789 § 1 Kodeksu cywilnego, przewoźnik może oddać przesyłkę do przewozu innemu przewoźnikowi na całą przestrzeń przewozu lub jej część, jednakże ponosi odpowiedzialność za czynności dalszych przewoźników jak za swoje własne czynności.

W praktyce oznacza to, że osoby, których przesyłki zostały uszkodzone bądź zagubione w procesie przewozu, swoje roszczenia odszkodowawcze mogą kierować do przewoźnika, któremu zlecili wykonanie usługi przewozu. Rozwiązanie takie ma na celu ułatwienie dochodzenia roszczeń z tytułu umowy przewozu osobom uprawnionym, gdyż w praktyce nie będzie nastręczać żadnych trudności ustalenie, komu przewóz został zlecony.

Pewne modyfikacje na korzyść osób uprawnionych w zakresie odpowiedzialności przewoźnika wprowadza ustawa z dnia 15 listopada 1984 roku prawo przewozowe (Dz. U. 1984, Nr 53, poz. 272). Zgodnie z art. 65 ust. 1 ustawy prawo przewozowe, przewoźnik ponosi odpowiedzialność za utratę, ubytek lub uszkodzenie przesyłki powstałe od przyjęcia jej do przewozu, aż do jej wydania oraz za opóźnienie w przewozie przesyłki.

Wspomnianą korzyścią związaną z ułatwieniem dochodzenia roszczeń jest okoliczność, że ustawa wprowadza domniemanie winy przewoźnika za powstanie szkody w transportowanej przesyłce. Jest to wyjątek od zasady rozkładu ciężaru dowodu przewidzianej w art. 6 Kodeksu cywilnego. Przewoźnik, jeśli będzie chciał uwolnić się od odpowiedzialności za szkodę w przesyłce, będzie obowiązany wykazać, że szkoda nastąpiła z przyczyn od niego niezależnych.

---

Udzielenie wskazówek przez nadawcę bądź odbiorcę przewoźnikowi

W myśl art. 3 ust. 2 ustawy prawo przewozowe przewoźnik jest obowiązany użyć środków transportowych odpowiednich do danego rodzaju przewozu. Zatem w sytuacji kiedy nawet nadawca wyda przewoźnikowi polecenie co do wyboru środka transportu, to na przewoźniku w dalszym ciągu spoczywa obowiązek wyboru właściwego środka. Polecenie nadawcy przewoźnik powinien potraktować jedynie jako sugestię, a nie jako polecenie. Wobec wyraźnego brzmienia przepisu, zastosowanie nieadekwatnego środka transportu do rodzaju przewożonego towaru nie zwolni przewoźnika od odpowiedzialności, nawet gdy środek ten został wybrany przy uwzględnieniu sugestii nadawcy.

Transport: Udokumentuj swoją szkodę

Kolejną istotną czynnością jest zadbanie przez odbiorcę bądź też nadawcę o udokumentowanie w sposób nie budzący wątpliwości stanu przesyłki. Zgodnie z art. 74 ust. 1 ustawy prawo przewozowe, w sytuacji kiedy przed wydaniem przesyłki widoczne jest jej uszkodzenie, przewoźnik jest obowiązany sporządzić protokół, w którym zostanie udokumentowany stan przesyłki oraz okoliczności powstania szkody. Co istotne, przewoźnik nie ma prawa odmówić sporządzenia protokołu. Należy zwrócić uwagę, że protokół nie jest jedynym sposobem utrwalenia stanu przesyłki. Zastosowanie mogą tutaj znaleźć dokumentacja fotograficzna, zeznania świadków.

---

Odbiorca jest także uprawniony do złożenia przewoźnikowi reklamacji z tytułu niewykonania lub nienależytego wykonania umowy przewozu. Nie istnieją żadne szczególne wymogi odnośnie sporządzenia reklamacji. Wystarczające jest, aby osoba uprawniona powołała się na konkretne okoliczności, które dotyczą uszkodzonej przesyłki. Odpowiedź na reklamację powinna być udzielona niezwłocznie, nie później niż w terminie 30 dni od dnia przyjęcia reklamacji przez przewoźnika.