Reklamacje w drodze elektronicznej „e-reklamacje” – część II

Prawo przewozowe

Warunki, jakim powinny odpowiadać reklamacje z tytułu nienależytego wykonania usługi przewozu określone zostały w Rozporządzeniu. Zgodnie z jego treścią, reklamację składa się w formie pisemnej (§ 5 pkt 1).

Nadto, reklamacja powinna zawierać podpis osoby uprawnionej do jej wniesienia oraz powinny być dołączone oryginały dokumentów dotyczących zawarcia umowy przewozu oraz potwierdzone kopie innych dokumentów związanych z rodzajem i wysokością roszczenia.

Przewoźnik zobowiązany jest przyjąć każdą reklamację spełniającą warunki, o których mowa w § 5 ust. 1- 4 (§ 5 pkt 2-5).

Z kolei zgodnie z treścią § 6 ust. 2 Rozporządzenia, jeżeli wniesiona reklamacja nie spełnia w/w warunków, przewoźnik wzywa reklamującego, aby usunął braki w terminie 14 dni od dnia otrzymania wezwania, z pouczeniem, że ich nieuzupełnienie „spowoduje pozostawienie reklamacji bez rozpoznania”.

Analizując treść powyższych przepisów, przyjąć należy, że ustawodawca jednoznacznie wskazał na wymóg pisemnej formy reklamacji. Reklamacja winna zatem przybierać formę dokumentu.

Potwierdza to również treść § 5 pkt 2, Rozporządzenia, który przewiduje obowiązek podpisania reklamacji przez uprawnionego.

Reklamacja w prawie przewozowym ma charakter formalny, zinstytucjonalizowany i obwarowany ścisłymi wymogami, czym różni się od reklamacji w rozumieniu przepisów postępowania cywilnego. (Por. W. Górski, K. Wesołowski [w] Komentarz do przepisów o umowie przewozu i spedycji, s. 205)

Wartym podkreślenia jest też fakt, że w zakresie dotyczącym postępowania reklamacyjnego, Rozporządzenie z 24 lutego 2006 r. zawiera w zasadzie powtórzenie przepisów poprzedniego rozporządzenia, z 25 lutego 1997 r. Ustawodawca nie zdecydował się zatem na „unowocześnienie” zasad tego postępowania, tak, jak to uczynił w przypadku postępowania reklamacyjnego w prawie pocztowym. (Por. § 4 ust. 3 Rozporządzenia Ministra Infrastruktury z dnia 13 października 2003 r. w sprawie reklamacji powszechnej usługi pocztowej w zakresie przesyłki rejestrowanej i przekazu pocztowego: „Reklamację zgłasza się w formie: 1) pisemnej, 2) ustnej do protokołu, 3) innej niż wymienione w pkt 1 i 2, która ujawnia wolę reklamującego w sposób dostateczny, w tym również w formie elektronicznej.”)

Wymóg wniesienia reklamacji w prawie przewozowym ma charakter obligatoryjny, polegający na obowiązku wyczerpania drogi reklamacyjnej przed wniesieniem sprawy na drogę postępowania sądowego (art. 75§2 pr. przewozowego).

Z kolei przepisy prawa przewozowego mają – zasadniczo - charakter bezwzględnie wiążący (Por. W. Górski, K. Wesołowski [w] Komentarz do przepisów o umowie przewozu i spedycji, ODDK 2006, s. 141), co w świetle treści art. 58 K.c., powoduje, że wszelkie próby obejścia tych przepisów będą uznane za nieważne. Zauważyć jednak należy, że przepis ten odnosi się do treści czynności prawnej, a zatem skutki niedotrzymania formy pisemnej reklamacji należy rozpatrywać w kategorii przepisów art. 73 i 74 K.c., a nie 58 K.c.

Nawiązując zatem do pierwszej części niniejszego opracowania, przyjąć należy, że zastrzeżenie pisemnej formy reklamacji dokonane zostało dla wywołania określonych skutków prawnych w postaci wyczerpania drogi reklamacyjnej i tym samym możliwości wniesienia roszczenia na drogę sądową oraz zawieszenia – na okres 3 miesięcy – biegu terminu przedawnienia (art. 77§4 w zw. z art. 75§2 pr. przewozowego). 

Brak jest bowiem wyraźnego wskazania przez ustawę rygoru nieważności w przypadku niedochowania tej formy („pozostawienie reklamacji bez rozpoznania” nie jest tożsame z rygorem nieważności). 

W takim zatem wypadku, niedochowanie pisemnej formy reklamacji spowoduje, że reklamacja nie wywoła skutku w postaci bezskutecznego wyczerpania postępowania reklamacyjnego, a zatem ewentualne powództwo może zostać oddalone jako przedwczesne.

Przeczytaj pierwszą cześć artykułu: Reklamacje w drodze elektronicznej „e-reklamacje” – część I

---

Konwencja CMR

W międzynarodowym transporcie drogowym towarów, postępowanie reklamacyjne nie ma charakteru obligatoryjnego. Złożenie zaś reklamacji winno nastąpić w formie pisemnej (Art. 32 ust. 2 Konwencji CMR, „Reklamacja pisemna zawiesza przedawnienie aż do dnia, w którym przewoźnik na piśmie odrzuci reklamację i zwróci załączone do niej dokumenty […]”.), (art. 32 ust. 2) pod rygorem ad eventum (w celu zawieszenia biegu terminu przedawnienia).(por. W. Górski, K. Wesołowski – Komentarz do przepisów o umowie przewozu i spedycji, s. 352)

Oznacza to, że wniesienie reklamacji w innej, niż pisemna, formie skutkuje brakiem zawieszenia biegu przedawnienia.

Podkreślić jednak należy, że w świetle orzecznictwa sądów zagranicznych forma pisemna zachowana jest również w przypadku posłużenia się np. faksem. (W. Górski, K. Wesołowski [w] Komentarz do przepisów o umowie przewozu i spedycji, s. 353-Cour de Cassation de Belgique – wyrok z dnia 12.12.1980 r., ETL 1981/2/250, a także Hof van Beroep te Antwerpen – wyrok z dnia 30.05.1979 r., ETL 1979 s.924)

Zgodnie z treścią art. 41 Konwencji CMR, jako nieważna i pozbawiona mocy jest każda klauzula, która pośrednio lub bezpośrednio naruszałaby postanowienia niniejszej Konwencji. Przepis ten wskazuje zatem, że zmiana postanowień Konwencji (Nie dotyczy art. 37 i 38 Konwencji CMR), w tym dotyczących formy reklamacji, uznana będzie za nieważną (ustawa przewiduje zatem rygor nieważności).

Podsumowanie

Mając na uwadze powyższe rozważania należy uznać, że przepisy „transportowe” wymagają zachowania pisemnej formy reklamacji. Oznacza to, że reklamacja winna przede wszystkim posiadać własnoręczny podpis uprawnionego.
Wprowadzenie systemu „e-reklamacji” polegającego na przyjmowaniu reklamacji wyłącznie w drodze korespondencji mailowej może być uznane za formę pisemną, gdy uprawniony złożył tzw. podpis elektroniczny.

Zważywszy, że w praktyce transportowej brak jest podmiotów posiadających stosowny certyfikat, należy uznać, że w pozostałych przypadkach – reklamacja nie będzie posiadała statusu dokumentu (z uwagi na brak podpisu), a jedynie pisma uprawdopodabniającego.

Reklamacja taka nie będzie zatem wywierała zamierzonego skutku w postaci zawieszenia biegu przedawnienia roszczenia (art. 32 ust.2 Konwencji CMR) albo bezskutecznego wyczerpania postępowania reklamacyjnego, co jest warunkiem dochodzenia roszczenia odszkodowawczego (art. 75 § 1 pr. przewozowego). Z kolei dokumenty załączane do reklamacji, winny przybierać postać „oryginału” lub „poświadczonej kopii”. To oznacza, że np. scan tych dokumentów nie będzie spełniał wymogu „oryginału” czy „poświadczonej kopii”.

Podkreślić również należy, że forma pisemna choć czasochłonna jest najpewniejszym środkiem dowodowym, zarówno dla reklamującego, jak i przewoźnika, a dokumenty załączane w oryginałach dają pewność, że nie zostały sfałszowane.

W przypadku reklamacji składanej za pomocą systemu elektronicznego, nie da się stwierdzić, czy podpisy na załączanych w formie scanu dokumentach nie zostały uprzednio skopiowane z innych dokumentów, czy treść objęta skanowanym pismem jest pełna i odzwierciedla faktyczny stan (a nie tylko fragment pisma).

W tym miejscu wskazać należy na jeszcze jedną kwestię. Klientami przewoźników mogą być zarówno przedsiębiorcy, jak i konsumenci, do których stosuje się szereg przepisów chroniących ich prawa. Jednym z nich jest uznanie przez sąd jako niedozwolonego postanowienia umowy, regulaminu itp. (art. 385[1] – [3] K.c.).

Biorąc pod uwagę fakt, że nie wszyscy konsumenci mają dostęp do Internetu, a tym samym złożenia reklamacji w formie elektronicznej, zastrzeżenie wyłącznie tej formy składania reklamacji może zostać uznane za niedozwolone postanowienie.