Jakie zmiany podatkowe w transporcie obowiązują od 1 stycznia 2011 r.

Decydujące znaczenie w kwestii ustalenia miejsca świadczenia (a tym samym sposobu opodatkowania) usług transportu towarów ma status jej nabywcy (usługobiorcy) oraz miejsce jego siedziby (ewentualnie stałego miejsca prowadzenia działalności gospodarczej). 

Jeżeli nabywcą tego rodzaju usługi jest przedsiębiorca (lub podmiot zrównany z przedsiębiorcą, o którym mowa w art. 28a ustawy), wówczas sposób opodatkowana transakcji wyznacza kraj, w którym podmiot ten posiada swoją siedzibę, miejsce zamieszkania (ewentualnie stałe miejsce prowadzenia działalności). 

Zasada ta wynika z treści art. 28b ust. 1 ustawy o VAT, który stanowi, że miejscem świadczenia (kraje opodatkowania) usług w przypadku świadczenia usług na rzecz podatnika jest miejsce, w którym podatnik będący usługobiorcą posiada siedzibę lub stałe miejsce zamieszkania.

W przypadku, gdy usługa świadczona jest dla stałego miejsca prowadzenia działalności podatnika (usługobiorcy), które znajduje się w innym miejscu niż jego siedziba lub stałe miejsce zamieszkania, wtenczas za miejsce świadczenia usługi uznać należy stałe miejsce prowadzenia działalności (art. 28b ust. 2 ustawy o VAT).

Transport wykonywany na rzecz zagranicznego przedsiębiorcy

W sytuacji zatem, gdy nabywcą usługi transportu na trasie Chorwacja-Ukraina, USA-Chiny świadczonej przez polską firmę transportową będzie podmiot (podatnik) nie posiadający w naszym kraju siedziby (podatnik z innego państwa członkowskiego, bądź kraju trzeciego), usługa ta nie będzie podlegała opodatkowaniu podatkiem VAT w Polsce.

Usługa ta w całości podlega bowiem opodatkowaniu w kraju siedziby usługobiorcy, ewentualnie w państwie, w którym zlokalizowane jest jego stałe miejsce prowadzenia działalności, dla którego wykonywana jest powyższa usługa.

Fakt, że miejscem świadczenia, a zarazem miejscem opodatkowania, usługi transportu międzynarodowego we wskazanym tutaj przypadku będzie terytorium innego państwa niż Polska nie zwalnia usługodawcy (polskiego podatnika) od wypełnienia obowiązków natury formalnej: tj. wystawienia tzw. faktury VAT NP (tj. faktury bez wskazania stawki i kwoty podatku VAT, aczkolwiek z adnotacją, iż rozlicza go nabywca).

Transport towarów wykonywany pomiędzy polskimi podatnikami

Reguła ustalania kraju opodatkowania usług transportu zgodnie z miejscem siedziby usługobiorcy ma również zastosowanie do usług świadczonych między podatnikami krajowymi.

Zgodnie art. 28b ustawy o VAT, miejscem świadczenia jest wówczas terytorium Polski, przy czym okoliczność ta nie skutkuje przerzuceniem obowiązku podatkowego rozliczenia transakcji na usługobiorcę.

W obrocie pomiędzy podmiotami krajowymi podatek zawsze rozlicza sprzedawca (tutaj usługodawca). W konsekwencji, transakcję transportu towarów np. na trasie Moskwa – Split, wykonywaną przez polską firmę transportową na rzecz podatnika VAT, którego siedziba również znajduje się w Polsce, rozliczy (opodatkuje) pierwszy z ww. podmiotów (tj. usługodawca). 

Przy czym w tej materii nastąpiła od 1.1.2011 r. istotna zmiana.

Do końca 2010 r. opisaną w pytaniu usługę należało opodatkować 22 % stawką podatku VAT. Dlaczego? Otóż dlatego, że usługa ta nie wypełniała definicji transportu międzynarodowego, który korzysta z opodatkowania preferencyjnej 0 % stawki podatku VAT (po spełnieniu określonych ustawowo warunków – dokładnie posiadania odpowiedniej dokumentacji).

Ustawodawca określił, że stawkę 0 % stosuje się:

- na mocy art. 83 ust. 1 pkt 23 ustawy o VAT – do usług transportu międzynarodowego, za który należy rozumieć transport 

a) z miejsca wyjazdu (nadania) na terytorium kraju do miejsca przyjazdu (przeznaczenia) poza terytorium Wspólnoty – np. trasa Polska-Ukraina

b) z miejsca wyjazdu (nadania) poza terytorium Wspólnoty do miejsca przyjazdu (przeznaczenia) na terytorium kraju – np. trasa Rosja – Polska

c) z miejsca wyjazdu (nadania) poza terytorium Wspólnoty do miejsca przyjazdu (przeznaczenia) poza terytorium Wspólnoty, jeżeli trasa przebiega na pewnym odcinku przez terytorium kraju (tranzyt) – np. trasa Ukraina – Szwajcaria, ale przez terytorium m.in. Polski

d) z miejsca wyjazdu (nadania) na terytorium państwa członkowskiego innym niż terytorium kraju do miejsca przyjazdu (przeznaczenia) poza terytorium Wspólnoty lub z miejsca wyjazdu (nadania) poza terytorium Wspólnoty do miejsca przyjazdu (przeznaczenia) na terytorium państwa członkowskiego inne niż terytorium kraju, jeżeli trasa przebiega na pewnym odcinku przez terytorium kraju – np. trasa Niemcy – Rosja, ale przez terytorium m.in. Polski

- na mocy § 9 ust. 1 rozporządzenia wykonawczego do ustawy

a) usług transportu towarów, jeżeli transport ten wykonywany jest w całości na terytorium kraju i stanowi część usługi transportu międzynarodowego – np. trasa z portu w Gdańsku do Warszawy

b) wewnątrzwspólnotowych usług transportu towarów, jeżeli transport ten stanowi część usługi transportu międzynarodowego – np. trasa z Hamburga do Warszawy

c) usług transportu towarów świadczonych na rzecz podatnika, posiadającego na terytorium kraju siedzibę, stałe miejsce zamieszkania lub stałe miejsce prowadzenia działalności, jeżeli transport ten wykonywany jest w całości poza terytorium kraju:

- z miejsca wyjazdu (nadania) na terytorium państwa członkowskiego innym niż terytorium kraju do miejsca przyjazdu (przeznaczenia) poza terytorium Wspólnoty lub – np. trasa Niemcy - Szwajcaria

- z miejsca wyjazdu (nadania) poza terytorium Wspólnoty do miejsca przyjazdu (przeznaczenia) na terytorium państwa członkowskiego inne niż terytorium kraju – np. trasa Ukraina - Litwa

Opisane w stanie faktycznym trasy w żaden sposób nie wypełniają:
- ani definicji transportu międzynarodowego,
- ani pozostałych przepisów pozwalających na zastosowanie 0 % stawki analizowanego podatku.

Od 1 stycznia jednakże zmienił się w ww. materii stan prawny.

Od 1.1.2011 r. opisana w pytaniu usługa winna być udokumentowana w Polsce tzw. fakturą VAT NP (niezależnie od tego czy świadczona jest na rzecz polskiego przedsiębiorcy czy też podatnika z UE/spoza UE).

Jak bowiem wskazuje obowiązujący od 1.1.2011 r. § 5 rozporządzenia w sprawie wykonania ustawy o VAT, w przypadku świadczenia usług transportu towarów na rzecz podatnika będącego usługobiorcą tych usług, posiadającego na terytorium kraju siedzibę, stałe miejsce zamieszkania lub stałe miejsce prowadzenia działalności, jeżeli transport ten wykonywany jest w całości poza terytorium Wspólnoty, miejscem świadczenia jest miejsce, gdzie odbywa się transport.

Wskazane w stanie faktycznym trasy są wykonywane w całości poza terytorium Unii Europejskiej.

W konsekwencji, nie podlegają opodatkowaniu w Polsce.

Powyższa zmiana pozwoli niewątpliwie na zmniejszenie cen świadczonych usług. Jednakże trzeba pamiętać, że nie ma róży bez kolców.

Zmiana ta nie oznacza bowiem, że usługa nie jest opodatkowana w ogóle. Owszem jest, ale w krajach, gdzie odbywa się transport. Zatem sprzedawca (polski podatnik) powinien zainteresować się ustawodawstwem każdego kraju, przez który transportowany jest towar i ustalić w nim swoje obowiązki podatkowe.