Nawet 12900 zł kary do zapłaty w ciągu 30 dni. Kierowco, na to musisz uważać! Interweniuje Rzecznik Praw Obywatelskich

• Obowiązkowe ubezpieczenie OC
• Zakup używanego samochodu = brak automatycznej prolongaty ubezpieczenia OC
• Od 1 lipca 2024 r. jeszcze wyższe kary za brak ubezpieczenia OC
• Kary niejednokrotnie wyższe niż wartość pojazdu lub miesięczne dochody – interweniuje RPO

Obowiązkowe ubezpieczenie OC

Każdy posiadacz pojazdu mechanicznego (czyli m.in. samochodu, motocykla, motoroweru, ciągnika czy nawet przyczepy kempingowej – choć nie porusza się ona samodzielnie), obowiązany jest zawrzeć umowę ubezpieczenia OC za szkody wyrządzone w związku z ruchem tego pojazdu. Ubezpieczenie odpowiedzialności cywilnej (OC) posiadaczy pojazdów mechanicznych, jest ubezpieczeniem obowiązkowym.

Zakup używanego samochodu = brak automatycznej prolongaty ubezpieczenia OC

Co do zasady, umowa ubezpieczenia OC ulega automatycznemu wydłużeniu na kolejne 12 miesięcy (czyli prolongacie), jeżeli nie później niż na jeden dzień przed upływem okresu jej obowiązywania, nie powiadomimy zakładu ubezpieczeń o jej wypowiedzeniu. Wyjątkiem od powyższej zasady, jest jednak zakup auta z rynku wtórnego. W takim przypadku – trwające ubezpieczenie OC, wykupione przez dotychczasowego właściciela samochodu, przechodzi na nabywcę. Umowa taka, wraz z upływem okresu jej obowiązywania, nie ulegnie prolongacie, a zostanie rozwiązana. Jeżeli przeoczymy ten moment i zawczasu nie wykupimy nowego ubezpieczenia – czekają nas poważne konsekwencje. 

Umowa ubezpieczenia OC wygasa z upływem dnia poprzedzającego początkowy dzień okresu ubezpieczenia. Jeżeli więc, ubezpieczenie, które wykupił poprzedni właściciel pojazdu, będzie – przykładowo – obowiązywać do dnia 31 grudnia, to wykupienie nowego OC 1 stycznia, o godz. 12 – będzie już skutkowało brakiem ubezpieczenia przez okres jednego dnia i naliczeniem, z tego tytułu, wysokiej opłaty przez Ubezpieczeniowy Fundusz Gwarancyjny (dalej: UFG).

Od 1 lipca 2024 r. jeszcze wyższe kary za brak ubezpieczenia OC

W związku z dwukrotnym wzrostem płacy minimalnej w 2024 r. – drastycznie wzrosły również kary za brak OC, których wysokość uzależniona jest od:

• rodzaju pojazdu, 

• okresu opóźnienia i 

• właśnie – wysokości minimalnego wynagrodzenia za pracę przyjętego na dany rok.

Od 1 lipca 2024 r. płaca minimalna wzrosła do 4300 zł, a kary za brak ubezpieczenia OC, dla samochodu osobowego, odpowiednio do:

1. 1720 zł (20% pełnej opłaty, którą stanowi równowartość dwukrotności minimalnego wynagrodzenia za pracę) – w przypadku opóźnienia w wykupieniu ubezpieczenia od 1 do 3 dni,

2. 4300 zł (50% pełnej opłaty, którą stanowi równowartość dwukrotności minimalnego wynagrodzenia za pracę) – w przypadku opóźnienia w wykupieniu ubezpieczenia od 4 do 14 dni oraz

3. 8600 zł (100% pełnej opłaty, którą stanowi równowartość dwukrotności minimalnego wynagrodzenia za pracę) – w przypadku opóźnienia w wykupieniu ubezpieczenia powyżej 14 dni.

W przypadku samochodów ciężarowych, ciągników samochodowych i autobusów – kary są jeszcze wyższe, ponieważ pełna opłata, od której są (w tym samym stosunku, co w przypadku samochodów osobowych) wyliczane – wynosi odpowiednio równowartość trzykrotności minimalnego wynagrodzenia za pracę, czyli 12900 zł. 

Na zapłatę kary do UFG, spóźnialski posiadacz pojazdu, ma 30 dni od dnia otrzymania wezwania. Jeśli nie dotrzyma powyższego terminu – UFG ma prawo do wystawienia tytułu wykonawczego i prowadzenia egzekucji opłaty z jego majątku.

Kary niejednokrotnie wyższe niż wartość pojazdu lub miesięczne dochody – interweniuje RPO

W związku z licznymi skargami obywateli na problemy związane z opłatami karnymi za brak obowiązkowej umowy ubezpieczenia OC posiadaczy pojazdów mechanicznych – zwłaszcza w zakresie odmawiania przez UFG umarzania kar lub udzielania ulgi w ich spłacie – w dniu 31 lipca br., Rzecznik Praw Obywatelskich zwrócił się do Ministra Finansów z prośbą o zajęcie przez szefa resortu stanowiska co do opisanych problemów oraz o rozważenie zainicjowania stosownych zmian legislacyjnych w celu ich wyeliminowania.

W opinii RPO, najważniejszym problemem jest niemożność zaskarżenia do sądu administracyjnego decyzji UFG o naliczeniu opłaty karnej. Taki stan rzeczy, rodzi wątpliwości RPO pod kątem zgodności z art. 2, art. 7, art. 45 ust. 1 oraz art. 78 Konstytucji RP. Jak wskazał Trybunał Konstytucyjny w wyroku z dnia 18.04.2000 r., sygn. akt K 23/99 – opłata karna ma bowiem charakter publicznoprawny, a co za tym idzie – opiera się na zasadzie braku równorzędności podmiotów i dopuszcza poddanie obywatela władczym działaniom funduszu, który najpierw ustala obowiązek uiszczenia opłaty, następnie wzywa do jej uiszczenia, a - w razie potrzeby – wystawia tytuł wykonawczy dla dokonania egzekucji administracyjne. Według TK, w takiej sytuacji (gdy obywatel jest poddany władztwu organu publicznego lub - jak w tym wypadku - podmiotu realizującego zadania tej władzy) – obywatelowi powinny przysługiwać gwarancje proceduralne, pozwalające mu na należyte przedkładanie swoich racji i obronę swojego interesu. Dostęp do sądu (powszechnego lub - z reguły - administracyjnego) jest ostateczną, ale nie jedyną z tych gwarancji.

W przypadku otrzymania od UFG wezwania do uiszczenia opłaty za brak OC, można – co prawda – w terminie 30 dni od doręczenia wezwania, odwołać się od niego lub wystąpić do UFG z wnioskiem umorzenie lub udzielenie ulgi w spłacie wierzytelności. Jak zwraca uwagę RPO – w swoich skargach obywatele podnoszą jednak, że organy UFG z reguły odmawiają umorzenia opłaty lub ulgi w spłacie, pomimo wykazania wyjątkowo trudnej sytuacji majątkowej i materialnej, w której się znajdują.

Bardzo często sygnalizowany jest również problem wysokości opłat karnych naliczanych przez UFG, które są znacznie wyższe niż w przypadku innych obowiązkowych ubezpieczeń (np. za brak ubezpieczenia OC rolników – kara opiewa zaledwie na kwotę 430 zł) i niejednokrotnie przewyższają miesięczne dochody ukaranych, a czasami też wartość pojazdu, tym samym – będąc nadmiarowe i niesprawiedliwe. 

W związku z interwencją RPO – jest szansa na zmianę powyższego stanu rzeczy. Pozostaje zatem oczekiwać na odpowiedź Ministerstwa Finansów i pilnować terminu wygaśnięcia umowy OC własnego pojazdu!

Podstawa prawna:

• Ustawa z dnia 22.05.2003 r. o ubezpieczeniach obowiązkowych, Ubezpieczeniowym Funduszu Gwarancyjnym i Polskim Biurze Ubezpieczycieli Komunikacyjnych (t.j. Dz.U. z 2023 r., poz. 2500)

• Rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 14.09.2023 r. w sprawie wysokości minimalnego wynagrodzenia za pracę oraz wysokości minimalnej stawki godzinowej w 2024 r. (Dz.U. z 2023 r., poz. 1893)