Czy usługa kurierska jest usługą pocztową czy przewozową?

Definicja usługi kurierskiej, tj. „usługi nie mającej charakteru powszechnego, polegającej na zarobkowym, przyspieszonym przewozie i doręczaniu w gwarantowanym terminie przesyłek” pojawiła się w ustawie z 23 listopada 1990 r. o łączności, zastąpionej ustawą z 12 czerwca 2003 r. Prawo pocztowe.

Ustawodawca nie zdecydował się na przeniesienie do nowych przepisów definicji „usługi kurierskiej” bądź „przesyłki kurierskiej”, co spowodowało szereg obecnych wątpliwości interpretacyjnych. Istnienie luki prawnej w zakresie definicji usługi kurierskiej potwierdzają środowiska związane bezpośrednio z rynkiem usług przewozowych i pocztowych (np. Forum Przewoźników Ekspresowych, firmy kurierskie etc.), jak organy państwowe, nadzorujące ten rynek (Prezes Urzędu Ochrony Konkurencji i Konsumentów, Prezes Urzędu Komunikacji Elektronicznej).

Próby wyjaśnienia

Wątpliwości odnośnie wykładni przepisów wyraził również Prezes UOKiK, który w „Raporcie z kontroli wzorców umownych stosowanych przez firmy kurierskie” z 2009 roku zwrócił uwagę na lukę ustawodawczą w postaci braku definicji usługi kurierskiej, i związane z tym trudności w rozdzieleniu usługi przewozowej i usługi pocztowej.

Prezes UOKiK wskazał w kryterium, według którego, jego zdaniem, należy dokonywać podziału na usługi przewozowe oraz pocztowe. Tym kryterium miałaby być zawartość przesyłki.

W mojej ocenie powyższe kryterium stanowi daleko idące uproszczenie i należy je uznać za nieprawidłowe, bowiem w obecnym stanie prawnym nie da się jednoznacznie stwierdzić, jakie cechy przesyłki należy brać pod uwagę przy identyfikowaniu usługi pocztowej i przewozowej.
Do takich wniosków skłania również analiza obowiązujących ustawowych definicji pojęć usługi pocztowej i przewozowej.

Pojęcie "przesyłki"

Zgodnie z art. 2 ust. 1 pkt 1 ustawy Prawo pocztowe: „usługę pocztową stanowi m.in. wykonywane w obrocie krajowym lub zagranicznym, zarobkowe: przyjmowanie, przemieszczanie i doręczanie przesyłek oraz druków nieopatrzonych adresem”. Natomiast zgodnie z art. 2 ust. 2 pkt 3 Prawa pocztowego usługi pocztowej nie stanowi m.in.: „przewóz rzeczy innych niż korespondencja, wykonywany na podstawie odrębnych przepisów”.

Słowo „przesyłka” użyte w definicji usługi pocztowej oznacza według ustawy Prawo pocztowe: „rzeczy opatrzone adresem, przedłożone do przyjęcia lub przyjęte przez operatora w celu przemieszczenia i doręczenia adresatowi”. Zatem już na wstępnym etapie analizy pojęć użytych w ustawie Prawo pocztowe widać wewnętrzną sprzeczność w treści powyższych definicji, gdyż usługa pocztowa to nie tylko przemieszczanie korespondencji, ale również innych rzeczy.

Niejasności ciąg dalszy

Wątpliwości nie usuwa również analiza przepisów ustawy Prawo przewozowe. Art. 35 ust. 1 stanowi jedynie, iż usługa przewozu polega na przyjęciu przesyłki towarowej i przemieszczeniu jej z jednego miejsca w drugie na podstawie dokumentu przewozowego. Prawo pocztowe definiuje usługę pocztową jako przyjmowanie, przemieszczanie i doręczanie przesyłek rozumianych nie tylko jako korespondencja, ale ogólnie jako rzeczy, natomiast Prawo przewozowe definiuje usługę przewozu jako przyjmowanie, przemieszczanie i doręczanie przesyłki towarowej.

Widać zatem, że zakresy definicji usługi pocztowej i usługi przewozowej wzajemnie się krzyżują. Wobec powyższego, nie można przyjąć, jak twierdzi Prezes UOKiK, że usługi pocztowe to doręczanie korespondencji, a usługi przewozowe to doręczanie przesyłek nie zawierających korespondencji.

Takie wnioski stanowią wyłącznie przejaw prawotwórczej aktywności UOKiK, nie znajdującej zresztą uzasadnienia w przepisach ustawowych, które jednakże mają daleko idące skutki dla całego sektora usług kurierskich.

Konsekwencje dla sektora

Brak możliwości ustalenia różnicy pomiędzy usługą pocztową a przewozową i w rezultacie jednoznacznego zakwalifikowania usługi kurierskiej do jednego rodzaju usług, uniemożliwia przedsiębiorcom wykonanie obowiązku nałożonego przez Prezesa UOKiK, polegającego na umieszczeniu informacji o świadczonym produkcie we wzorcach umownych, regulaminach czy warunkach przewozu.

Należy przypomnieć, iż w zależności od tego, jaka usługa jest świadczona przez firmę kurierską (pocztowa czy przewozowa), inny jest zakres odpowiedzialności przewoźnika za nienależyte wykonanie usługi, jak również inne są zasady prowadzenia postępowania reklamacyjnego.

Stąd też wprowadzenie jasnych i czytelnych kryteriów podziału usług pocztowych i przewozowych, jak również definicji usług kurierskich jest bardzo istotne, gdyż spowoduje usunięcie istniejącego obecnie stanu niepewności, w którym znajduje się wielu przedsiębiorców świadczących oba rodzaje usług.

Działalność pocztowa

Ustawa Prawo pocztowe przewiduje dwa rodzaje możliwości wykonywania działalności pocztowej:

 na podstawie zezwolenia wydanego przez Prezesa Urzędu Komunikacji Elektronicznej, oraz
 na podstawie wpisu do Rejestru operatorów pocztowych prowadzonego przez Prezesa Urzędu Komunikacji Elektronicznej.

Zgodnie z art. 6 ust. 1 ustawy Prawo pocztowe, na podstawie zezwolenia przedsiębiorca może świadczyć usługi pocztowe wyłącznie: „w zakresie przyjmowania, przemieszczania i doręczania w obrocie krajowym i zagranicznym przesyłek dla ociemniałych, z korespondencją do 2000 g, z wyłączeniem przesyłek zastrzeżonych dla Poczty Polskiej oraz przesyłek przyjmowanych, przemieszczanych i doręczanych w sposób innych niż określony dla powszechnych usług pocztowych”.

Z kolei wykonywanie działalności pocztowej nie wymagającej zezwolenia podlega jedynie wpisowi do rejestru operatorów pocztowych prowadzonego przez Urząd Komunikacji Elektronicznej (art. 6 ust. 2 ustawy Prawo pocztowe).

Powyższy artykuł nie określa jednak, jaki katalog przesyłek obejmuje działalność na podstawie wpisu do Rejestru operatorów pocztowych.

O ile przedsiębiorca nie zamierza świadczyć usług w sposób określony w art. 3 pkt 25 Prawa pocztowego, i uzyskał uprawnienie do prowadzenia działalności pocztowej na podstawie wpisu do Rejestru operatorów pocztowych, może przyjmować do obrotu różnego rodzaju przesyłki (w tym również przesyłki z korespondencją do 50 g), pod warunkiem przestrzegania tzw. „usług zastrzeżonych” dla Poczty Polskiej.

Operator pocztowy inny niż Poczta Polska może przyjąć przesyłki zastrzeżone dla operatora publicznego, pod warunkiem pobrania opłaty nie niższej niż dwu i półkrotności opłaty za przyjęcie, przemieszczenie i doręczenie przesyłki listowej stanowiącej przesyłkę najniższego przedziału wagowego najszybszej kategorii określonej w cenniku powszechnych usług pocztowych operatora publicznego.

Firmy świadczące usługi kurierskie i ekspresowe działają najczęściej w oparciu o wpisy do Rejestru usług pocztowych, spełniają bowiem warunek przestrzegania tzw. „usług zastrzeżonych” dla operatora publicznego, o których mowa w art. 47 ust. 1 Prawa pocztowego.

Usługi kurierskie i ekspresowe

Usługi kurierskie i ekspresowe są usługami o wartości dodanej, które są świadczone niezależnie od powszechnych usług pocztowych i stanowią odrębny segment rynku. Wyróżnia je innowacyjność, niższy wolumen, świadczenia o charakterze dodatkowym, wysoki stopień specjalizacji oraz lepsze dostosowanie do potrzeb i preferencji klientów.

Usługi kurierskie i ekspresowe są świadczone w oparciu o przepisy przewozowe krajowe lub międzynarodowe. Są to tzw. usługi umowne tj. usługi wykonywane na podstawie umowy z klientem (list przewozowy), oferujące szeroki wachlarz opcji dodatkowych.

Odpowiedzialność firmy kurierskiej jest regulowana przepisami przewozowymi krajowymi (Prawo przewozowe) i międzynarodowymi (Konwencje międzynarodowe) i warunkami przewozu wydrukowanymi na odwrocie listów przewozowych, określającymi m.in. odpowiedzialność przewoźnika z tytułu niewykonania lub nienależytego wykonania usługi.

Wraz z listem przewozowym klienci otrzymują klarowną informację o przepisach regulujących umowę przewozu z jasno określoną procedurą reklamacyjną regulowaną rozporządzeniem Ministra Transportu i Budownictwa w sprawie ustalania stanu przesyłek i postępowania reklamacyjnego.

W przypadku usług pocztowych obowiązuje rozporządzenie Ministra Infrastruktury w sprawie reklamacji powszechnej usługi pocztowej w zakresie przesyłki rejestrowanej i przekazu pocztowego z 13 października 2003 r., jednakże dotyczy ono wyłącznie usług pocztowych świadczonych przez operatora publicznego.

W obecnym stanie prawnym brak jest przepisów regulujących zasady składania reklamacji na usługi pocztowe, świadczone przez operatorów pocztowych innych niż Poczta Polska.

Wartość dodana

Odpowiadając na pytanie, czy usługa kurierska jest usługą pocztową czy przewozową oraz jakie konsekwencje z tego wynikają dla klienta, mogę potwierdzić, iż zdecydowanie jest to usługa przewozowa o wartości dodanej, obejmująca szeroki wachlarz międzynarodowych i krajowych usług przewozowych o określonym terminie doręczenia, dopasowanych do indywidualnych potrzeb klienta.

Miernikiem jakości świadczonych usług kurierskich jest m.in. sposób i terminowość załatwiania reklamacji klientów. W praktyce firmy kurierskie rozpatrują reklamacje na usługi kurierskie zgodnie z zasadami obowiązującymi dla usług przewozowych (tj. zgodnie z rozporządzeniem Ministra Transportu i Budownictwa w sprawie ustalania stanu przesyłek i postępowania reklamacyjnego).

W TNT Express żadna reklamacja nie pozostaje bez rozpoznania. Zasady rozpoznawania reklamacji w odniesieniu do usług przewozowych zawarte w ww. rozporządzeniu są korzystne dla konsumentów, jasne i czytelne, w przeciwieństwie do zasad obowiązujących dla usług pocztowych.

Powyższe potwierdza również Raport Prezesa UKE o stanie rynku usług pocztowych w Polsce w 2010 roku, wedle którego odsetek reklamacji uznanych przez operatorów niepublicznych (m.in. firmy kurierskie, ekspresowe) jest wysoki i wynosi 54%, podczas gdy w przypadku Poczty Polskiej współczynnik ten wynosi niespełna 18%.

Należy dodać, iż w oparciu o ww. rozporządzenie reklamacyjne każda usługa przewozowa może być reklamowana, bez względu na rodzaj, opcję serwisową itp., i nie może pozostać bez odpowiedzi przewoźnika. Z ww. raportu wynika, że niektóre usługi świadczone przez Pocztę Polską w ogóle nie podlegają reklamacjom, jako usługi nierejestrowane (np. przesyłki listowe nierejestrowane, przesyłki reklamowe oraz usługi przesyłka aglomeracja).
Reasumując, usługi kurierskie jako usługi o wartości dodanej nie powinny być uznane za usługi pocztowe i nie powinny podlegać reżimowi Prawa pocztowego.