Kto może odliczać VAT od paliwa

Co do zasady prawo do odliczenia VAT naliczonego przy zakupie paliwa do napędu samochodów powinno przysługiwać podatnikom podatku od towarów i usług, gdy paliwo to było wykorzystywane do wykonywania czynności opodatkowanych (art. 86 ust. 1 ustawy o VAT).

„Warunkiem umożliwiającym podatnikowi skorzystanie z prawa do odliczenia podatku naliczonego jest bezpośredni i bezsporny związek zakupów z wykonanymi czynnościami opodatkowanymi. Przedstawiona wyżej zasada (art. 86 ust. 1 ustawy o VAT – przyp. aut.) wyklucza możliwość dokonania odliczenia podatku naliczonego związanego z towarami i usługami, które nie są wykorzystywane do wykonywania czynności opodatkowanych, czyli w przypadku ich wykorzystywania do czynności zwolnionych od podatku oraz niepodlegających temu podatkowi” – stwierdził dyrektor Izby Skarbowej w Bydgoszczy w interpretacji indywidualnej z 7 stycznia 2011 r. (sygn. ITP-P2/443-985c/10/PS).

Niestety, spełnienie powyższych warunków stanowi jedynie pierwszy etap do rozpatrzenia kolejnych ograniczeń nałożonych przez przepisy ustawy o VAT. Przepisy wprowadzone 1 stycznia 2011 r. tymczasowo (lata 2011–2012) ograniczają prawo do odliczenia VAT od zakupu paliw.

Niestety, od 2011 r. w przypadku zakupu paliwa do tzw. samochodów z kratką wykazanie tego, że nabyte paliwo ma związek z prowadzoną działalnością, nie wystarczy do odliczenia VAT.

Przypomnijmy, że do 31 grudnia 2010 r. podatnicy VAT mieli prawo do odliczania VAT od zakupu paliwa do napędu „samochodów z kratką” i samochodów spełniających „wzór Lisaka”, co było konsekwencją wydania wyroku ETS w sprawie Magoora sp. z o.o. przeciwko dyrektorowi Izby Skarbowej w Krakowie z 22 grudnia 2008 r. (sygn. C-414/07). Zasady odliczeń zmieniły się jednak po 31 grudnia 2010 r.

Przepisy obowiązujące w latach 2011–2012

Zmiany wprowadzone na okres od 1 stycznia 2011–31 grudnia 2012 r. co do zasady przewidują zakaz odliczania VAT od paliw do napędu samochodów osobowych oraz innych pojazdów samochodowych o dopuszczalnej masie całkowitej nieprzekraczającej 3,5 tony (art. 3 ust. 1 w zw. z art. 4 ustawy o zmianie ustawy o VAT). Zasady tej nie stosuje się jednak do:

1) pojazdów samochodowych mających jeden rząd siedzeń, który oddzielony jest od części przeznaczonej do przewozu ładunków ścianą lub trwałą przegrodą, klasyfikowanych na podstawie przepisów prawa o ruchu drogowym do podrodzaju: wielozadaniowy, van;

2) pojazdów samochodowych mających więcej niż jeden rząd siedzeń, które oddzielone są od części przeznaczonej do przewozu ładunków ścianą lub trwałą przegrodą i u których długość części przeznaczonej do przewozu ładunków, mierzona po podłodze od najdalej wysuniętego punktu podłogi pozwalającego postawić pionową ścianę lub trwałą przegrodę pomiędzy podłogą a sufitem do tylnej krawędzi podłogi, przekracza 50% długości pojazdu; dla obliczenia proporcji, o której mowa w zdaniu poprzednim, długość pojazdu stanowi odległość pomiędzy dolną krawędzią przedniej szyby pojazdu a tylną krawędzią podłogi części pojazdu przeznaczonej do przewozu ładunków, mierzona w linii poziomej wzdłuż pojazdu pomiędzy dolną krawędzią przedniej szyby pojazdu a punktem wyprowadzonym w pionie od tylnej krawędzi podłogi części pojazdu przeznaczonej do przewozu ładunków;

3) pojazdów samochodowych, które mają otwartą część przeznaczoną do przewozu ładunków;

4) pojazdów samochodowych, które posiadają kabinę kierowcy i nadwozie przeznaczone do przewozu ładunków jako konstrukcyjnie oddzielne elementy pojazdu;

5) pojazdów samochodowych będących pojazdami specjalnymi w rozumieniu przepisów prawa o ruchu drogowym o przeznaczeniach wymienionych w załączniku do niniejszej ustawy;

6) pojazdów samochodowych konstrukcyjnie przeznaczonych do przewozu co najmniej 10 osób łącznie z kierowcą – jeżeli z dokumentów wydanych na podstawie przepisów prawa o ruchu drogowym wynika takie przeznaczenie (art. 3 ust. 2 ustawy o zmianie ustawy o VAT).

Spełnienie wymagań dla pojazdów samochodowych określonych w pkt 1–4 stwierdza się na podstawie dodatkowego badania technicznego przeprowadzonego przez okręgową stację kontroli pojazdów, potwierdzonego zaświadczeniem wydanym przez tę stację, oraz dowodu rejestracyjnego pojazdu, zawierającego właściwą adnotację o spełnieniu tych wymagań (art. 3 ust. 3 ustawy o zmianie ustawy o VAT). Warto dodać, że zaświadczenia do samochodów wydane przez okręgową stację kontroli pojazdów w 2010 r. (oraz w latach wcześniejszych) zachowują swoją ważność i podatnicy nie muszą w 2011 r. ponownie występować o takie dokumenty.

W przypadku gdy w pojazdach tych (tj. pkt 1–4) zostały wprowadzone zmiany, w wyniku których pojazd nie spełnia wymagań do odliczenia VAT od paliwa nabytego do ich napędu, podatnik jest obowiązany do skorygowania kwoty podatku naliczonego w rozliczeniu za okres, w którym dokonał jego odliczenia (art. 3 ustawy o zmianie ustawy o VAT).

Prawo do odliczeń VAT od zakupu paliwa przysługuje jedynie tym podatnikom, których samochody spełniają określone wymagania. Niespełnienie ich skutkuje całkowitym zakazem odliczania VAT naliczonego przy nabyciu paliw do ich napędu. Przy czym przepisy w tej kwestii rozciągają się nie tylko na prawo do odliczenia w danym momencie (tj. spełnienia warunków), ale i wstecznie (od daty gdy dokonano zmian uniemożliwiających spełnienie wymagań).

Przepisy obowiązujące od 1 stycznia 2013 r.

Wchodzący w życie od 1 stycznia 2013 r. art. 86a ustawy o VAT (zawarty w art. 1 pkt 12 ustawy o zmianie ustawy o VAT) ustala nowe zasady odliczania VAT przy nabywaniu samochodów osobowych oraz innych pojazdów samochodowych, a także odliczania paliw do napędu tych pojazdów. Regulacje, jakie zawiera przepis, uwzględniają stan prawny, który obowiązywał przed przystąpieniem Polski do Unii Europejskiej (konsekwencją czego jest zmniejszenie ograniczeń dotyczących m.in. odliczania VAT od zakupu paliw).

Zgodnie z regulacjami art. 86a ustawy o VAT od 1 stycznia 2013 r., analogicznie jak obecnie, przewidziano zakaz odliczania VAT od paliw do napędu samochodów osobowych oraz innych pojazdów samochodowych o dopuszczalnej masie całkowitej nieprzekraczającej 3,5 tony (art. 88a ustawy o zmianie ustawy o VAT), za wyjątkiem pojazdów samochodowych wymienionych w pkt 1–7 art. 86a ust. 2 ustawy o VAT (są to te same pojazdy, które zostały wymienione w art. 3 ust 2 pkt 1–6 ustawy o zmianie ustawy o VAT). Zakaz odliczania VAT od paliwa nie dotyczy również pojazdów samochodowych innych niż wymienione w pkt 1–5 art. 86a ust. 2, w których liczba miejsc (siedzeń) łącznie z miejscem dla kierowcy wynosi:

a) 1 – jeżeli dopuszczalna ładowność jest równa lub większa niż 425 kg,

b) 2 – jeżeli dopuszczalna ładowność jest równa lub większa niż 493 kg,

c) 3 lub więcej – jeżeli dopuszczalna ładowność jest równa lub większa niż 500 kg.

Spełnienie wymagań dla pojazdów samochodowych określonych w pkt 1–4 art. 86a ust. 2 ustawy o zmianie ustawy o VAT stwierdzane będzie na podstawie dodatkowego badania technicznego przeprowadzanego przez okręgową stację kontroli pojazdów, potwierdzonego zaświadczeniem wydanym przez tę stację, oraz dowodu rejestracyjnego pojazdu, zawierającego właściwą adnotację o spełnieniu tych wymagań.

W przypadku gdy w pojazdach tych (tj. pkt 1–4 art. 86a ust. 2 ustawy o zmianie ustawy o VAT) wprowadzone zostaną zmiany, w wyniku których pojazdy te nie będą spełniały wymagań do odliczenia VAT od paliwa nabytego do ich napędu, podatnik będzie obowiązany do skorygowania kwoty podatku naliczonego w rozliczeniu za okres, w którym dokonał jego odliczenia (art. 3 ust. 3 i 4 ustawy o zmianie ustawy o VAT).

Dopuszczalna ładowność pojazdów oraz liczba miejsc (siedzeń), o których mowa w pkt 6 art. 86a ust. 2 ustawy o zmianie ustawy o VAT, określana będzie na podstawie wyciągu ze świadectwa homologacji lub odpisu decyzji zwalniającej z obowiązku uzyskania świadectwa homologacji, wydawanych zgodnie z przepisami prawa o ruchu drogowym. Pojazdy, które w wyciągu ze świadectwa homologacji lub w odpisie ww. decyzji nie będą miały określonej dopuszczalnej ładowności lub liczby miejsc, uznawane będą za samochody osobowe.

Należy tu podkreślić, iż minister finansów będzie mógł od 2013 r. na mocy wydanego przez siebie rozporządzenia ustalić rodzaj dokumentów, na podstawie których można:

a) stwierdzić, że pojazd jest pojazdem specjalnym, a także

b) określić dopuszczalną ładowność pojazdu oraz liczbę miejsc (siedzeń), uwzględniając konieczność prawidłowej identyfikacji pojazdu na potrzeby skorzystania z prawa do odliczenia podatku naliczonego oraz przepisy prawa Unii Europejskiej.

Odliczanie VAT od paliwa do samochodów ciężarowych niewprowadzonych przez podatnika do ewidencji środków trwałych (updof) oraz niestanowiących składników majątku podatnika (updop)

Można odliczyć VAT od paliwa do samochodów ciężarowych (o dopuszczalnej masie całkowitej przekraczajacej 3,5 tony) niewprowadzonych przez podatnika do ewidencji środków trwałych (updof) oraz niestanowiących składników majątku podatnika (updop), o ile spełnione będą ogólne wymagania dotyczące wykorzystywania zakupionego paliwa do celów prowadzonej działalności opodatkowanej VAT (art. 86 ust. 1 ustawy o VAT). Podatnicy mają bowiem prawo do odliczeń VAT od zakupu paliw na analogicznych zasadach jak właściciele tych pojazdów (updop) czy podatnicy, którzy wprowadzili swoje samochody do ewidencji środków trwałych.

W latach 2011–2012 możliwość odliczenia VAT od paliwa dotyczy również pojazdów określonych w art. 3 ust. 2 ustawy o zmianie ustawy o VAT.

PRZYKŁAD: Odliczenie VAT z faktury dokumentującej wynajęcie samochodu

Firma Alfa (podatnik czynny VAT) zajmująca się budową domów wynajęła na trzy dni samochód ciężarowy (o dopuszczalnej masie całkowitej ponad 3,5 tony) do przewozu materiałów budowlanych. Za wynajęcie pojazdu jego właściciel wystawił fakturę VAT na kwotę 450 zł netto + 103,50 zł.

Firma Alfa odliczyła VAT z faktury dokumentującej wynajęcie samochodu w całości, bowiem był on wykorzystywany dla czynności opodatkowanych i nie dotyczy go ograniczenie odliczania VAT z art. 3 ust. 1 ustawy o zmianie ustawy VAT.

Interpretacja

W stosunku do zakupionego w 2010 r. samochodu marki Honda CR-V 2.0 i VTEC z homologacją ciężarową o ładowność 621 kg, który jako środek trwały będzie wykorzystywany do prowadzenia działalności gospodarczej nie można odliczyć VAT od zakupionego do niego paliwa.

Dyrektor Izby Skarbowej w Warszawie w interpretacji z 31 stycznia 2011 r. (sygn. IPPP1-443-1179/10-4/MP) stwierdził, że: „z okoliczności sprawy wynika, że Wnioskodawca będący podatnikiem podatku VAT, w listopadzie 2010 r. nabył samochód marki Honda CR-V, ładowność 621 kg, dopuszczalna masa całkowita 2130 kg. Samochód posiada homologację ciężarową i zarejestrowany został w Wydziale Komunikacji jako ciężarowy. Ww. samochód nie otrzymał zaświadczenia ze stacji diagnostycznej o spełnieniu warunków zakwalifikowania go jako samochodu ciężarowego. Przedmiotowy samochód wykorzystywany będzie przez Wnioskodawcę do prowadzenia działalności gospodarczej.

W świetle powołanych wyżej przepisów prawa wspólnotowego i krajowego, w odniesieniu do opisanej we wniosku indywidualnej sprawy Podatnika, należy stwierdzić, że w przypadku nabycia przez Wnioskodawcę samochodu ciężarowego o dopuszczalnej ładowności 621 kg, posiadającego świadectwo homologacji, z którego wynika, że jest to pojazd ciężarowy, Wnioskodawcy przysługiwać będzie pełne prawo do odliczenia podatku VAT naliczonego na fakturze zakupu przedmiotowego pojazdu, przy założeniu, że będący przedmiotem zapytania samochód wykorzystywany będzie wyłącznie w działalności opodatkowanej Wnioskodawcy i nie wystąpiły wyłączenia wynikające z art. 88 ustawy o VAT.

Wnioskodawca będzie miał również prawo – w okresie do dnia 31 grudnia 2010 r. – do odliczenia podatku VAT wynikającego z faktur dokumentujących nabycie paliwa do napędu ww. samochodu ciężarowego.

Z dniem 1 stycznia 2011 r. znowelizowana została ustawa z dnia 11 marca 2004 r. o podatku od towarów i usług.

Zgodnie z art. 1 pkt 11 lit. b) ustawy z dnia 16 grudnia 2010 r. o zmianie ustawy o podatku od towarów i usług oraz ustawy o transporcie drogowym (Dz.U. nr 247, poz. 1652), w ustawie z dnia 11 marca 2004 r. w art. 86 uchylono ust. 3–7a.

Jednocześnie, w okresie od dnia 01.01.2011 r. do 31.12.2012 r. uchylone przepisy regulujące odliczenie podatku naliczonego od nabycia i eksploatacji pojazdów, o których mowa powyżej zastąpione zostały przez art. 3–6 powołanej wyżej ustawy z dnia 16 grudnia 2010 r. o zmianie ustawy o podatku od towarów i usług oraz ustawy o transporcie drogowym. (...) Mając na uwadze cyt. wyżej przepisy stwierdzić należy, iż Wnioskodawcy – w okresie od dnia 1.01.2011 r. do dnia 31 grudnia 2012 r. – nie będzie przysługiwało prawo do odliczenia podatku naliczonego z tytułu zakupu paliwa wykorzystywanego do napędu samochodu ciężarowego, będącego przedmiotem niniejszej sprawy. Nabyty przez Wnioskodawcę samochód posiada dopuszczalną masę całkowitą nieprzekraczającą 3,5 tony (2130 kg) i nie otrzymał zaświadczenia ze stacji diagnostycznej o spełnieniu warunków, o których mowa w art. 3 ust. 2 pkt 1–4 ustawy o zmianie ustawy o podatku od towarów i usług oraz ustawy o transporcie drogowym (czy też obowiązujących uprzednio art. 86 ust. 4 pkt 1–4 ustawy o podatku od towarów i usług).

Bez znaczenia dla powyższego pozostaje podnoszony przez Wnioskodawcę argument, iż przy zakupie samochodu przysługiwało mu pełne prawo do odliczenia podatku naliczonego z tego tytułu”.

4.2. Podatek dochodowy

Co do zasady podatnicy podatków dochodowych nie mają prawa do zaliczania w poczet kosztów podatkowych wartości VAT wynikającego z faktur dokumentujących nabycie paliw. Od tej zasady ustawa przewiduje dwa odstępstwa, dające prawo do ujęcia w kosztach uzyskania przychodów VAT naliczonego. Określają je art. 23 ust. 1 pkt 43 lit. a) updof i art. 16 ust. 1 pkt 46 lit. a) updop:

– jeżeli podatnik zwolniony jest od podatku od towarów i usług lub nabył towary i usługi w celu wytworzenia albo odprzedaży towarów lub świadczenia usług zwolnionych od podatku od towarów i usług,

– w tej części, w której zgodnie z przepisami o podatku od towarów i usług podatnikowi nie przysługuje obniżenie kwoty lub zwrot różnicy podatku od towarów i usług – jeżeli naliczony podatek od towarów i usług nie powiększa wartości środka trwałego lub wartości niematerialnej i prawnej.

Mając powyższe na uwadze, podatnicy, którzy zgodnie z przepisami ustawy o VAT nie spełniają warunków umożliwiających im odliczanie VAT płaconego przy nabywaniu paliw do posiadanych samochodów, mogą uznać ten podatek za koszt uzyskania przychodu.

PRZYKŁAD: Ewidencja w PKPiR kosztów zakupu paliwa

Pan Jan prowadzi działalność gospodarczą. W ramach działalności świadczy usługi, do których wykorzystuje m.in. środek trwały – samochód ciężarowy z kratką (samochód z jednym rzędem siedzeń, oddzielony od przestrzeni bagażowej trwałą przegrodą – wielozadaniowy van). W styczniu 2011 r. pan Jan zatankował samochód za kwotę 230 zł brutto (203,25 zł netto + 46,75 zł VAT).

W myśl przepisów pan Jan może dokonać odliczeń z faktur VAT dokumentujących zakup paliwa do napędu ww. samochodu, bowiem samochód ten klasyfikowany jest jako wielozadaniowy van.