Jakość oleju napędowego - jak się ją ocenia?
Silnik Diesla przez lata uchodził za wzór solidności i trwałości. Obdarzony ogromną siłą, świetnie nadawał się do pracy w polu czy w ciężkich terenie. Był niezastąpiony jako bezawaryjne źródło napędu dla milionów taksówek na całym świecie. Gdy w drugiej połowie lat 90-tych Bosch wspólnie z Alfą Romeo opracował system bezpośredniego wtrysku paliwa common rail, diesel zaczął się zmieniać. Kosztem trwałości poprawiono osiągi silników wysokoprężnych. Stały się one przy tym zdecydowanie bardziej wrażliwe na jakość paliw. Nawet drobne zanieczyszczenia zaczęły poważnie szkodzić systemowi zasilania silnika.
Zobacz też: RON, MON i DON - liczba oktanowa paliwa
Nowoczesne jednostki napędowe Diesla potrzebują zatem odpowiedniego oleju napędowego do swojej pracy. Jakimi cechami powinien się on jednak charakteryzować? Jakie jego składniki decydują o tym czy paliwo jest dobrej albo złej jakości?
Przede wszystkim olej napędowy musi mieć określoną liczbę cetanową. To ona jest miarą zdolności paliwa do samozapłonu sprężonej mieszanki paliwowo–powietrznej. Ta ostatnia nie zapala się bowiem pod wpływem iskry, a na skutek poddania działaniu wysokiego ciśnienia. Gdy temperatura otoczenia jest niska, jednostka napędowa wspomaga się dodatkowo świecami żarowymi, które podgrzewają komorę spalania (nawet do ok. 350 °C). Liczba cetanowa wpływa na łatwość rozruchu zimnego silnika, emisje gazów spalinowych oraz „głośne” spalanie paliwa w cylindrze. Im jest ona większa, tym lepsza jest jego zdolność do samozapłonu i tym bardziej sprawny i regularny jest przebieg procesu spalania.
Jakość paliwa to nie tylko jego liczba oktanowa czy cetanowa. To znacznie bardziej skomplikowane pojęcie.
Istotna z punktu widzenia jakości pracy silnika Diesla jest temperatura zapłonu paliwa. Jeśli jest ona zbyt wysoka to powoduje spadek wydajności i ekonomiczności pracy silnika oraz wzrost emisji substancji toksycznych do środowiska. Niska temperatura zapłonu stwarza natomiast poważne niebezpieczeństwo wybuchu par oleju podczas nalewania paliwa z dystrybutora do baku. Właśnie dlatego temperaturę zapłonu podaje się głównie w celu oznaczenia bezpieczeństwa przeciwpożarowego podczas użytkowania paliwa.
Zobacz też: Rodzaje paliw do silników spalinowych
Olej napędowy jako paliwo musi spełniać także określone wymogi odnośnie jego gęstości. Gęstość paliwa jest wielkością charakteryzującą jego jakość i pozwala odróżnić poszczególne gatunki paliw. Jest to masa jednostki objętości wyrażona albo w kilogramach na metr sześcienny w temperaturze 15°C przy ciśnieniu 101,325 kPa. Gęstość oleju napędowego ma wpływ na jakość rozpylenia mieszanki paliwo-powietrznej i w konsekwencji na jakość spalania. Wartość poza przy normą może spowodować obniżenie mocy silnika jego zapotrzebowania na paliwo.
Przy ocenie jakości oleju napędowego ogromną wagę przywiązuje się do jego składu frakcyjnego. Dlaczego? Bowiem jest niezwykle istotnym wskaźnikiem pozwalającym ocenić zdolność rozruchową paliwa, jego skłonność do samozapłonu (indeks cetanowy), regularność przebiegu spalania a nawet - w wyniku niecałkowitego spalania – skłonność do tworzenia tzw. nagarów w komorze spalania (głównie na zaworach pierścieniach tłokowych, elementach wtryskiwaczy). Olej napędowy zawierający ciężkie frakcje końcowe jest niepożądany, gdyż nie spala się całkowicie, a poza tym podczas spalania tworzą się nadmierne ilości nagaru i smół, które odkładają się na końcówkach wtryskiwaczy. Zbyt mała ilość lekkich frakcji w paliwie utrudnia uruchomienie silnika w niskiej temperaturze.