W związku z ostatnią interwencją Rzecznika Praw Obywatelskich do Ministra Finansów w sprawie wysokich i niezaskarżalnych kar za brak ważnego ubezpieczenia OC posiadaczy pojazdów mechanicznych, którymi – jak wynika z interwencji – niekiedy karane są nawet osoby nie ponoszące winy za niewykupienie na czas ubezpieczenia, ponieważ np. przebywały w tym czasie w szpitalu – mówi się przede wszystkim o kwestiach problematycznych z punktu widzenia ukaranych. Stawiając się w roli poszkodowanego w wypadku z udziałem nieubezpieczonego pojazdu – można jednak spojrzeć na sprawę z nieco innej perspektywy. UFG przedstawiło swoje stanowisko w sprawie interwencji Rzecznika.
- Ustawowy obowiązek posiadania ważnego ubezpieczenia OC
- Wysokość kar za brak OC po wzroście od 1 lipca 2024 r.
- Przebywasz w szpitalu i zapomniałeś o wykupieniu ubezpieczenia OC samochodu? UFG może nie umorzyć kary i jego decyzja będzie niezaskarżalna
- Zostałeś poszkodowany w wypadku z udziałem nieubezpieczonego? Możesz liczyć na UFG. Znamy stanowisko Funduszu odnośnie interwencji RPO
Ustawowy obowiązek posiadania ważnego ubezpieczenia OC
Każdy posiadacz pojazdu mechanicznego (czyli m.in. samochodu, motocykla, motoroweru, ciągnika czy nawet przyczepy kempingowej – choć nie porusza się ona samodzielnie), obowiązany jest zawrzeć umowę ubezpieczenia OC za szkody wyrządzone w związku z ruchem tego pojazdu. Ubezpieczenie odpowiedzialności cywilnej (OC) posiadaczy pojazdów mechanicznych, jest ubezpieczeniem obowiązkowym.
Co do zasady, umowa ubezpieczenia OC ulega automatycznemu wydłużeniu na kolejne 12 miesięcy (czyli prolongacie), jeżeli nie później niż na jeden dzień przed upływem okresu jej obowiązywania, ubezpieczony nie powiadomi zakładu ubezpieczeń o jej wypowiedzeniu. Wyjątkiem od powyższej zasady, jest jednak zakup auta z rynku wtórnego. W takim przypadku – trwające ubezpieczenie OC, wykupione przez dotychczasowego właściciela samochodu, przechodzi na nabywcę. Umowa taka, wraz z upływem okresu jej obowiązywania, nie ulegnie prolongacie, a zostanie rozwiązana. Jeżeli nabywca pojazdu przeoczy ten moment i zawczasu nie wykupi nowego ubezpieczenia – czekają go poważne konsekwencje.
Umowa ubezpieczenia OC wygasa z upływem dnia poprzedzającego początkowy dzień okresu ubezpieczenia. Jeżeli więc, ubezpieczenie, które wykupił poprzedni właściciel pojazdu, będzie – przykładowo – obowiązywać do dnia 31 grudnia, to wykupienie nowego OC 1 stycznia, o godz. 12 – będzie już skutkowało brakiem ubezpieczenia przez okres jednego dnia i naliczeniem, z tego tytułu, wysokiej opłaty przez Ubezpieczeniowy Fundusz Gwarancyjny (dalej: UFG lub Fundusz).
Wysokość kar za brak OC po wzroście od 1 lipca 2024 r.
Wysokość kar za brak OC, uzależniona jest od:
rodzaju pojazdu,
okresu opóźnienia oraz
wysokości minimalnego wynagrodzenia za pracę przyjętego na dany rok, które w 2024 r. wzrosło aż dwukrotnie (ostatni raz 1 lipca br. – do kwoty 4300 zł brutto).
Od 1 lipca 2024 r., kary za brak ubezpieczenia OC, dla samochodu osobowego, wynoszą odpowiednio:
1720 zł (20% pełnej opłaty, którą stanowi równowartość dwukrotności minimalnego wynagrodzenia za pracę) – w przypadku opóźnienia w wykupieniu ubezpieczenia od 1 do 3 dni,
4300 zł (50% pełnej opłaty, którą stanowi równowartość dwukrotności minimalnego wynagrodzenia za pracę) – w przypadku opóźnienia w wykupieniu ubezpieczenia od 4 do 14 dni oraz
8600 zł (100% pełnej opłaty, którą stanowi równowartość dwukrotności minimalnego wynagrodzenia za pracę) – w przypadku opóźnienia w wykupieniu ubezpieczenia powyżej 14 dni.
W przypadku samochodów ciężarowych, ciągników samochodowych i autobusów – kary są jeszcze wyższe, ponieważ pełna opłata, od której są (w tym samym stosunku, co w przypadku samochodów osobowych) wyliczane – wynosi odpowiednio równowartość trzykrotności minimalnego wynagrodzenia za pracę, czyli 12900 zł.
Przebywasz w szpitalu i zapomniałeś o wykupieniu ubezpieczenia OC samochodu? UFG może nie umorzyć kary i jego decyzja będzie niezaskarżalna
W związku z licznymi skargami do RPO, składanymi przez osoby, które zostały wezwane do uiszczenia opłaty karnej za brak ubezpieczenia OC posiadaczy pojazdów mechanicznych oraz którym Zarząd UFG odmówił umorzenia tych opłat lub ulgi w ich spłacie – RPO, po przeanalizowaniu argumentów przedstawiane przez ukaranych – zwrócił się do Ministra Finansów z prośbą o zajęcie przez niego stanowiska co do opisanych przez niego problemów oraz o rozważenie zainicjowania stosownych zmian legislacyjnych w celu ich wyeliminowania.
Spośród wszystkich zgłaszanych zastrzeżeń, za najważniejsze zostały przez RPO uznane:
brak możliwości zaskarżenia decyzji Zarządu UFG w sprawie odmowy umorzenia kary lub udzielenia ulgi w jej spłacie, z uwagi na fakt, iż zgodnie z par. 8 ust. 5 Regulaminu umarzania wierzytelności Funduszu z tytułu opłat, odstępowania od dochodzenia zwrotów wypłaconych świadczeń i poniesionych kosztów (roszczeń regresowych) oraz udzielania ulg w ich spłacie z sierpnia 2018 r. – decyzje Zarządu UFG, w powyższych sprawach, są ostateczne. Uprawnienie UFG do umorzenia opłaty karnej za brak ubezpieczenia OC w całości lub w części lub udzielenia ulgi w jej spłacie, w uzasadnionych przypadkach, do których zalicza się przede wszystkim trudną sytuacją materialną i majątkową zobowiązanego, jak również jego sytuacją życiową – wywodzi się z art. 94 ust. 1 ustawy z dnia 22.05.2003 r. o ubezpieczeniach obowiązkowych, Ubezpieczeniowym Funduszu Gwarancyjnym i Polskim Biurze Ubezpieczycieli Komunikacyjnych. Tryb postępowania przy rozpatrywaniu tego rodzaju spraw – ustawodawca pozostawił jednak do doprecyzowania w regulacjach wewnętrznych Funduszu, stąd dopuszczalność zapisu regulaminu o ostateczności takich decyzji. Ponadto, z uwagi na fakt, iż nie są one ujęte w katalogu z art. 3 par. 2 ustawy z dnia 30.08.2002 r. – Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi – nie można ich zaskarżyć do sądu administracyjnego. W ocenie ukaranych, którzy skarżyli się do RPO – organy UFG, z reguły, odmawiają umorzenia opłaty lub udzielenia ulgi w jej spłacie, nawet pomimo wykazania, ich zdaniem, wyjątkowo trudnej sytuacji materialnej oraz braku winy w nieprzedłużeniu ubezpieczenia OC, spowodowanego m.in. chorobą, nierzadko połączoną z hospitalizacją. RPO doszedł do wniosku, iż brak prawa do zaskarżenia władczej decyzji UFG, wywołuje wątpliwości pod kątem zgodności z Konstytucją RP (m.in. z jej art. 45 ust. 1 oraz 78);
bardzo wysokie kary, znacząco przewyższające opłaty karne za brak innych obowiązkowych ubezpieczeń (np. ubezpieczenia OC rolników, w przypadku którego opłata karna wynosi 430 zł), a nierzadko – przewyższające nawet dochody ukaranych lub wartość pojazdu;
bardzo długi czas rozpatrywania wniosków o umorzenie opłaty lub udzielenie ulgi w jej spłacie, sięgający nawet 9 miesięcy, co jest szczególnie niekorzystne dla ukaranych, z uwagi na to, że złożenie takiego wniosku przez ukaranego, wstrzymuje egzekucji opłaty karnej.
Zostałeś poszkodowany w wypadku z udziałem nieubezpieczonego? Możesz liczyć na UFG. Znamy stanowisko Funduszu odnośnie interwencji RPO
Jak się mawia – kij ma zazwyczaj dwa końce i tak jest też w przypadku wysokich kar, nakładanych przez UFG ze brak ważnego ubezpieczenia OC, które mają również swoją drugą, bardziej pozytywną stronę. Zgodnie ze stanowiskiem UFG, przedstawionym INFOR w związku z interwencją RPO – to w interesie społecznym – tysięcy poszkodowanych i ich rodzin – leży dochodzenie opłat za niewykonanie ustawowego obowiązku posiadania ważnego ubezpieczenia OC. Te pieniądze, wypłacane są bowiem przez Fundusz, w imieniu nieubezpieczonych sprawców, poszkodowanym przez nich ofiarom i ich rodzinom.
Jak dalej uzasadnia UFG – „Fundusz od początku swojej działalności, wypłacił poszkodowanym przez nieubezpieczonych sprawców, ponad 2 miliardy złotych. W ostatnich latach, rok do roku, wypłacamy poszkodowanym i ich rodzinom po ok. 100 milionów złotych tytułem odszkodowań i świadczeń. Fundusz występuje z regresem do sprawców, są oni winni już blisko 360 milionów złotych (stan na koniec 2023 roku). Opłata ma charakter prewencyjny, a jej rola jest taka, że ma skutecznie i na stałe utrwalić świadomość obowiązku zawarcia umowy ubezpieczenia przez posiadacza pojazdu. Dzisiaj średni koszt szkody spowodowanej przez nieubezpieczonego sprawcę wynosi ponad 20 tysięcy złotych. Wszystko to przy średnim koszcie polisy wynoszącym ok. 600 zł i nieustannej obecności tematu ubezpieczeń komunikacyjnych w mediach tradycyjnych i mediach społecznościowych. To oczywiście oznacza, że trudno z poziomu posiadacza pojazdu wyprzeć ten temat i tłumaczyć się brakiem świadomości obowiązku ubezpieczenia pojazdu. Tym bardziej, że ustawowy obowiązek posiadania ważnego OC nie jest niczym nowym, bo obowiązuje od dziesięcioleci.”
Zgodnie z art. 98 ust. 1 pkt 3 lit. a ustawy z dnia 22.05.2003 r. o ubezpieczeniach obowiązkowych, Ubezpieczeniowym Funduszu Gwarancyjnym i Polskim Biurze Ubezpieczycieli Komunikacyjnych – w przypadku szkody wyrządzonej na osobie lub w mieniu i na osobie, w sytuacji, gdy sprawca, będący posiadaczem pojazdu mechanicznego, którego ruchem szkodę tę wyrządzono, nie był ubezpieczony obowiązkowym ubezpieczeniem OC – to do zadań Funduszu, należy zaspokojenie roszczeń poszkodowanego względem sprawcy z tytułu ubezpieczenia OC i w granicach, w jakich sprawca zobowiązany byłby do ich zaspokojenia, gdyby takie ubezpieczenie posiadał.
W takiej sytuacji, Fundusz zaspokoi:
szkodę wyrządzoną w związku z ruchem nieubezpieczonego pojazdu, będącą następstwem śmierci, uszkodzenia ciała, rozstroju zdrowia bądź też utraty, zniszczenia lub uszkodzenia mienia, a także
szkodę powstałą podczas i w związku z:
wsiadaniem do nieubezpieczonego pojazdu mechanicznego lub wysiadaniem z niego,
bezpośrednim załadowywaniem lub rozładowywaniem nieubezpieczonego pojazdu mechanicznego oraz
zatrzymaniem lub postojem nieubezpieczonego pojazdu mechanicznego.
Z punktu widzenia poszkodowanego w wypadku komunikacyjnym z udziałem nieubezpieczonego pojazdu – ustawa nie uzależnia, co prawda, zaspokojenia jego roszczeń z Funduszu, od tego, czy sprawca ten został finalnie ukarany przez UFG za brak OC i karę tę uiści. Biorąc jednak pod uwagę skalę zjawiska przedstawioną przez Fundusz – tj. setki milionów wierzytelności sprawców wobec ofiar, w przypadku których UFG wchodzi w rolę płatnika – warto poznać również „drugą stronę medalu” tak wysokich kar za brak ważnego ubezpieczenia OC.
Podstawa prawna:
Ustawa z dnia 22.05.2003 r. o ubezpieczeniach obowiązkowych, Ubezpieczeniowym Funduszu Gwarancyjnym i Polskim Biurze Ubezpieczycieli Komunikacyjnych (t.j. Dz.U. z 2023 r., poz. 2500)
Rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 14.09.2023 r. w sprawie wysokości minimalnego wynagrodzenia za pracę oraz wysokości minimalnej stawki godzinowej w 2024 r. (Dz.U. z 2023 r., poz. 1893)
Ustawa z dnia 30.08.2002 r. – Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi (t.j. Dz.U. z 2024 r., poz. 935)