Mowa o karach porządkowych, czyli sankcji finansowej, nakładanej w przypadku nieuzasadnionego niestawienia się na wezwanie organu podatkowego lub niezłożenia deklaracji.
Zgodnie z art. 9 ust. 6 ustawy z dnia 12 stycznia 1991 r. o podatkach i opłatach lokalnych (tekst jedn. Dz. U. z 2010 r., Nr 95, poz 613 z późn. zm.) podatnicy podatku od środków transportowych zobowiązani są składać do 15 lutego właściwemu organowi podatkowemu deklarację DT1.
Jeżeli obowiązek podatkowy powstał po tej dacie, wówczas deklarację należy złożyć w terminie 14 dni od dnia zaistnienia okoliczności uzasadniających powstanie tego obowiązku.
Ponadto, istnieje wymóg odpowiedniego skorygowania deklaracji w razie zaistnienia okoliczności mających wpływ na powstanie lub wygaśnięcie obowiązku podatkowego lub zmianę miejsca zamieszkania (siedziby) w terminie 14 dni od dnia zaistnienia tych okoliczności.
Pomimo tak jasno określonego obowiązku, podatnicy często nie składają deklaracji lub robią to po terminie, co powoduje konieczność przeprowadzenia postępowania przez organ podatkowy w celu określenia podatku na dany rok. Wiąże się to oczywiście ze zwiększonymi kosztami ponoszonymi przez administrację podatkową.
Kara porządkowa
Aby zapewnić sprawność prowadzonego postępowania, a w przyszłości także zmniejszać liczbę podatników nieskładających deklaracji, Ordynacja Podatkowa (dalej: Ord. Pod.) przewidziała możliwość stosowania kar porządkowych, mających charakter finansowego środka dyscyplinującego stronę postępowania podatkowego. .
Karę można nałożyć na:
- stronę,
- pełnomocnika strony,
- świadka,
- biegłego,
którzy mimo prawidłowego wezwania przez organ podatkowy nie stawili się bez uzasadnionej przyczyny, pomimo takiego obowiązku, bezzasadnie odmówili złożenia wyjaśnień, zeznań, wydania opinii, okazania przedmiotu oględzin lub udziału w innej czynności, lub w przypadku gdy bez zezwolenia tego organu opuścili miejsce przeprowadzenia czynności przed jej zakończeniem.
Dodatkowo, regulację tę stosuje się do osób, które wyraziły zgodę na powołanie na biegłego, osób trzecich, które bezzasadnie odmawiają okazania przedmiotu oględzin oraz uczestników rozprawy, którzy poprzez swoje niewłaściwe zachowanie utrudniają jej przeprowadzenie.
Z punktu widzenia podatku od środków transportowych, co do zasady, przesłanką do nałożenia kary porządkowej będzie niestawienie się na wezwanie organu podatkowego do złożenia deklaracji lub korekty deklaracji DT1, albo w przypadku braku złożonych wyjaśnień, jeżeli podatnik nie będzie w stanie uzasadnić braku podjęcia określonych czynności.
Aby kara porządkowa mogła być nałożona, organ podatkowy musi najpierw wezwać podatnika do złożenia deklaracji, jej korekty lub wyjaśnień.
Warto w tym miejscu zauważyć, iż jedynie w toku prowadzonego postępowania podatkowego lub kontrolnego kara porządkowa może zostać nałożona.
Oznacza to, iż ani w toku czynności sprawdzających, ani innych czynności urzędowych zachowanie podatnika nie będzie zagrożone karą porządkową (zob. wyrok NSA z dnia 7 stycznia 2000 r., sygn. akt I SA/Ka 963/98 oraz wyrok WSA w Olsztynie z dnia 22 kwietnia 2009 r., sygn. akt I SA/Ol 127/09).
Organy podatkowe często wysyłają wezwania jeszcze przed wszczęciem postępowania. W takiej sytuacji, nawet jeżeli w pouczeniu zawarta zostanie informacja o możliwości nałożenia sankcji finansowej, to organ i tak nie będzie dysponował podstawą prawną do wymierzenia takiej kary.
Prawidłowe doręczenie wezwania
Wezwanie, o którym mowa musi zostać prawidłowo doręczone, a także musi zawierać wszystkie wymagane elementy: (zob. wyrok WSA w Krakowie z dnia 19 maja 2010 r., sygn. akt I SA/Kr 479/10)
- nazwa i adres organu podatkowego,
- imię i nazwisko osoby wzywanej,
- w jakiej sprawie i w jakim charakterze oraz w jakim celu osoba ta zostaje wezwana,
- czy osoba wezwana powinna stawić się osobiście czy też może złożyć wyjaśnienie lub zeznanie na piśmie,
- termin, do którego żądanie powinno być spełnione,
- miejsce zgłoszenia się osoby wzywanej lub jej pełnomocnika oraz skutki prawne niezastosowania się do wezwania.
Ponadto, wezwanie powinno być podpisane przez pracownika organu podatkowego, z podaniem imienia, nazwiska i stanowiska służbowego osoby podpisującej.
W literaturze można spotkać się czasami z rozważaniami, czy dla późniejszego zastosowania kary porządkowej niezbędnym jest, aby podatnik o możliwości jej nałożenia został powiadomiony.
Innymi słowy, czy jeżeli w wezwaniu, organ podatkowy nie pouczy podatnika, iż w przypadku nie podjęcia określonej w wezwaniu czynności, zostanie nałożona na niego sankcja finansowa, to wówczas organ będzie mógł taką karę nałożyć?
Rozważania te wydają się jednak bezzasadne, biorąc zwłaszcza pod uwagę fakt, iż jednym z obligatoryjnych elementów wezwania jest określenie skutków prawnych niezastosowania się do jego treści.
Podkreślić więc należy, iż jeżeli organ podatkowy chce mieć możliwość zastosowania kary porządkowej to niewątpliwie powinien o niej powiadomić adresata wezwania (zob. wyrok NSA z dnia 15 listopada 2006 r., sygn. akt I FSK 228/06).
Prawidłowe doręczenie
Innym, równie istotnym zagadnieniem dotyczącym wezwania jest jego prawidłowe doręczenie.
Należy pamiętać, iż skuteczne doręczenie wezwania nie zawsze będzie tożsame z jego faktycznym otrzymaniem przez adresata.
Jeżeli doręczenie pisma okazało się niemożliwe, wówczas istnieje możliwość pozostawienia pisma w placówce pocztowej lub w urzędzie gminy (miasta) na okres 14 dni.
W tym czasie adresat jest dwukrotnie informowany o oczekującym na niego piśmie, a w przypadku braku jego odebrania, doręczenie uznaje się za skuteczne, a pismo pozostawia się w aktach sprawy.
Regulacja ta, oparta na fikcji doręczenia, ma na celu zapewnienie sprawności prowadzonego postępowania, pozwalając na uniknięcie sytuacji, w której podatnik uchylając się od odebrania korespondencji, prowadziłby do paraliżu postępowania (zob. wyrok WSA w Gdańsku z dnia 12 września 2006 r., sygn. akt I SA/Gd 149/06).
Należy pamiętać, iż w przypadku, gdy podatnik zostanie bezzasadnie wezwany do złożenia deklaracji lub wyjaśnień, np. na skutek błędu urzędnika, wówczas będzie miał prawo do żądania zwrotu poniesionych kosztów podróży.
Ważne jednak, żeby żądanie to wnieść przed wydaniem decyzji, aby nie utracić tego prawa.
W przypadku, gdy podatnik pomimo wezwania przez organ podatkowy, nie podejmie określonych czynności, tj. nie złoży deklaracji, korekty lub wyjaśnień w wymaganym terminie, wówczas będzie istniała możliwość nałożenia kary porządkowej w drodze postanowienia.
Wysokość kary
Zarówno sam fakt zastosowania sankcji finansowej, jak i jej wysokość będzie zależała od oceny organu podatkowego, mieszcząc się w ramach tzw. uznania administracyjnego (zob. wyrok NSA z dnia 24 czerwca 2008 r., sygn. akt II FSK 564/07).
Ustawodawca, określając jedynie górną granicę kary, która obecnie wynosi 2600 zł, pozwolił organom podatkowym na dokonanie samodzielnej oceny materiału dowodowego i na podjęcie decyzji o celowości i zasadności samej kary, jak również jej wysokości.
W uzasadnieniu do wydanego postanowienia należy w sposób wyczerpujący wskazać wszelkie okoliczności, które w ocenie organu przemawiały za zastosowaniem kary w określonej wysokości.
Jest to szczególnie istotne przy zastosowaniu górnej granicy określonej w przepisach prawa (zob. wyrok WSA w Opolu z dnia 21 września 2005 r., sygn. akt I SA/Op 148/05 oraz wyrok WSA w Warszawie z dnia 24 kwietnia 2009 r., sygn. akt III SA/Wa 3251/08).
Termin płatności kary wynosi 7 dni od dnia doręczenia postanowienia. Co ciekawe, aż do 1 stycznia 2003 r. Ord. Pod. nie zawierała określonego terminu, w jakim kara musi zostać zapłacona. Luka ta została usunięta poprzez dodanie do art. 262 §5a.
Przedawnienie
Należy pamiętać, iż w odniesieniu do kary porządkowej zastosowanie mają także regulacje dotyczące przedawnienia, zgodnie z którymi, nałożona kara przedawni się z upływem 5 lat, licząc od końca roku kalendarzowego, w którym upłynął termin płatności.
Samo nałożenie kary natomiast będzie możliwe w ciągu 3 lat, licząc od końca roku kalendarzowego, w którym zaistniały przesłanki do wydania postanowieniu o zastosowaniu sankcji.
Kara porządkowa podlega waloryzacji. Poziom waloryzacji uzależniony jest od wskaźnika wzrostu cen towarów i usług konsumpcyjnych w I i II kwartale danego roku, w porównaniu do pierwszego półrocza roku ubiegłego.
Górna granica kary porządkowej określana jest do dnia 15 sierpnia danego roku w drodze obwieszczenia Ministra Finansów, działającego w porozumieniu z Prezesem GUS.
Prawa ukaranego
Warto zastanowić się, jakie środki prawne przysługują ukaranemu karą porządkową. Należą do nich zażalenie na postanowienie o ukaraniu lub wniosek o uchylenie nałożonej kary.
W ramach zażalenia, istnieje możliwość zakwestionowania zarówno samego faktu ukarania, jak i wysokości nałożonej kary. Jest ono składane do organu wyższego stopnia w terminie 7 dni od dnia doręczenie postanowienia.
Wniesienie zażalenia powoduje wstrzymanie wykonania postanowienia o nałożeniu kary porządkowej.
Organ podatkowy może także, na wniosek podatnika złożony w terminie 7 dni od dnia doręczenia postanowienia o nałożeniu kary, uchylić to postanowienie. Nastąpi to wówczas, gdy podatnik wykaże, iż niestawienie się na wezwanie lub niepodjęcie określonych czynności miało miejsce niezależnie od jego woli.
Organ podatkowy, uznając usprawiedliwienie wydaje postanowienie o uchyleniu nałożonej kary.
W przeciwnym razie, wydaje się postanowienie o odmowie uchylenia kary porządkowej, na które służy zażalenie.
W przypadku wątpliwości, czy ukarany karą porządkową złożył zażalenie, czy też wniosek o uchylenie kary, pamiętać należy, iż to treść pisma, a nie jego tytuł będzie decydujący. Innymi słowy, o charakterze środka prawnego będzie przesądzała treść zarzutów i wniosków zawartych przez podatnika (zob. wyrok NSA z dnia 6 marca 2022 r., sygn. akt I SA/Łd 344/00).
Na koniec warto zauważyć, iż omówiona wyżej regulacja nie odnosi się wyłącznie do podatku od środków transportowych i może mieć zastosowanie, także w zakresie innych podatków.
Chodzi tutaj w szczególności o podatek od nieruchomości, w ramach którego podatnicy również są zobowiązani do składania deklaracji (osoby prawne) lub informacji (osoby fizyczne).