Przez umowę przewozu rzeczy przewoźnik zobowiązuje się w zakresie działalności swego przedsiębiorstwa do przewiezienia za wynagrodzeniem rzeczy. Natomiast umowę spedycji cechuje to, iż spedytor zobowiązuje się za wynagrodzeniem w zakresie działalności swego przedsiębiorstwa do wysyłania lub odbioru przesyłki albo do dokonania innych usług związanych z jej przewozem.
Dokumenty wymagane przy morskim przewozie towarów
Przy morskim przewozie towarów należy wystawić morski list przewozowy (bill of lading), tj. konosament. Po otrzymaniu i przyjęciu towarów, przewoźnik lub kapitan, lub agent przewoźnika, powinien, na żądanie załadowcy, wydać mu konosament, zawierający między innymi:
a) znaki główne, potrzebne do stwierdzenia tożsamości towarów, podane na piśmie przez załadowcę przed rozpoczęciem ładowania tych towarów, byleby te znaki były wydrukowane, lub wyraźnie przytwierdzone we wszelki inny sposób na towarach nieopakowanych lub na skrzyniach bądź na opakowaniach, w których towary są zawarte w ten sposób, żeby, normalnie, pozostały czytelne do końca podróży;
b) bądź liczbę pak lub sztuk, ilość lub wagę, zależnie od przypadku, tak jak one są podane na piśmie przez załadowcę;
c) stan i opakowanie zewnętrzne towarów.
Z zastrzeżeniem przeciwdowodu taki konosament stwarza domniemanie przyjęcia przez przewoźnika towarów w takim stanie, jak są ujawnione na konosamencie.
Konosament stanowi dowód przyjęcia ładunku w nim oznaczonego na statek w celu przewozu i jest dokumentem legitymującym do dysponowania tym ładunkiem i do jego odbioru.
Konosament może być wystawiony:
a) na imiennie określonego odbiorcę (konosament imienny),
b) na zlecenie załadowcy lub wskazanej przez niego osoby (konosament na zlecenie),
c) na okaziciela.
Jeżeli w konosamencie na zlecenie nie wskazano osoby, na której zlecenie konosament został wystawiony, uważa się go za wystawiony na zlecenie załadowcy.
Należy pamiętać, iż o ile zawiadomienie o stratach lub uszkodzeniach i o ogólnej naturze tych strat i uszkodzeń nie zostanie dane przewoźnikowi, lub jego agentowi, na piśmie w porcie wyładowania przed lub w chwili odebrania towaru i oddania ich pod opiekę osoby, mającej prawo do odebrania towarów zgodnie z umową o przewóz, to odebranie to, z zastrzeżeniem przeciwdowodu, będzie stanowiło domniemanie, że towary zostały wydane przez przewoźnika, tak, jak są one opisane w konosamencie.
Jeżeli straty lub uszkodzenia nie są widoczne, zawiadomienie powinno być dokonane w terminie 3 dni od daty wydania towaru.
Odpowiedzialność za szkody w towarze
Spedytor morski odpowiada wobec klienta za całą drogę przewozu przesyłki morskiej, podczas gdy przewoźnik morski tylko za przewóz przesyłki z portu nadania do portu przeznaczenia oraz czynności dokonywane z przesyłką w portach morskich.
Przewoźnik morski nie odpowiada za działania lub zaniechania kapitana i członków załogi w zakresie nawigacji lub administracji statku, pożaru nie wynikającego z działania lub winy własnej przewoźnika, tzw. ryzyk politycznych (wojny i strajku), niebezpieczeństw lub wypadków na morzu, siły wyższej lub jakiejkolwiek innej przyczyny wynikłej bez winy przewoźnika.
Zgodnie z postanowieniami Konwencji Międzynarodowej o ujednostajnieniu niektórych zasad dotyczących konosamentów istotnym ograniczeniem odpowiedzialności przewoźnika morskiego za uszkodzenie/stratę towaru w przewozie jest rodzaj i wartość towarów.
Jeśli nie zostały one zadeklarowane przez załadowcę przed załadowaniem i zamieszczone w konosamencie, to ani przewoźnik, ani statek nie są lub nie staną się w żadnym wypadku odpowiedzialni za jakiekolwiek straty lub uszkodzenia dotyczące towarów lub z nimi związane ponad kwotę stanowiącą równowartość 666,67 SDR za opakowanie lub jednostkę albo 2 SDR za kilogram wagi brutto towarów straconych lub uszkodzonych, w zależności od tego, co będzie wyższe.
Ogólną kwotę należnego odszkodowania oblicza się przyjmując wartość towarów w miejscu i w czasie, w którym zostały lub powinny były zostać wyładowane ze statku.
Natomiast przewoźnik nie ma prawa do korzystania z powyższego przywileju ograniczenia odpowiedzialności, jeżeli zostanie udowodnione, że szkoda wynikła z działania lub zaniechania przewoźnika, których dopuścił się albo z zamiarem wyrządzenia szkody, albo też na skutek niedbalstwa i ze świadomością, że szkoda z tego prawdopodobnie wyniknie.
Należy również pamiętać o tym, że prawo do dochodzenia odszkodowania od przewoźnika wygasa jeśli powództwo przeciwko przewoźnikowi nie zostało wniesione w okresie roku, licząc od dnia wydania towarów lub od dnia, w którym powinny być wydane.