Określenie „wózki jezdniowe z napędem silnikowym” dotyczy: wózków z siedziskiem dla operatora, wózków prowadzonych, wózków zdalnie sterowanych, wózków z podestem dla operatora bądź wózków specjalnej konstrukcji i zawiera w sobie określenie wózki jezdniowe podnośnikowe (z mechanicznym napędem podnoszenia).
Termin wózki jezdniowe podnośnikowe nie dotyczy wyłącznie tzw. wózków widłowych, do których stosowne normy przedmiotowe przewidują oprócz wideł wiele wymiennego osprzętu roboczego, np. trzpień, wysięgnik, szufle, trawersy do beczek. zabieraki, chwytaki, kleszcze.
Wszystkie powszechnie stosowane wózki z napędem silnikowym podlegają przepisom rozporządzenia w sprawie bezpieczeństwa i higieny pracy przy użytkowaniu wózków jezdniowych z napędem silnikowym, a co za tym idzie, obsługa ich wymaga nabycia stosownych uprawnień.
Wózki z napędem silnikowym podnośnikowe z mechanicznym napędem podnoszenia podlegają dozorowi technicznemu. Użytkowanie ich wymaga decyzji Urzędu Dozoru Technicznego zezwalającej na eksploatację.
Pracodawca nie może dopuścić pracownika do pracy, do której wykonywania nie posiada wymaganych kwalifikacji, a także dostatecznej znajomości przepisów oraz zasad bezpieczeństwa i higieny pracy.
Obsługa wózka
Do obsługi wózka może zostać dopuszczony pracownik, który:
● ukończył 18 lat,
● uzyskał uprawnienia operatora,
● odbył wymagane szkolenia bhp, w tym instruktaż stanowiskowy, zapoznał się z instrukcją obsługi wózka oraz instrukcją transportu wewnątrzzakładowego,
● został zapoznany z oceną ryzyka zawodowego na stanowisku operatora wózka,
● ma aktualne orzeczenie lekarskie stwierdzające brak przeciwwskazań do pracy na stanowisku operatora wózka.
Warto pamiętać, że pracownik, obsługując wózek jezdniowy, powinien również mieć doświadczenie pozwalające na bezpieczne wykonywanie pracy.
Uzyskanie uprawnień
Sposób uzyskania uprawnień reguluje § 4 rozporządzenia Ministra Gospodarki z 10 maja 2002 r. w sprawie bezpieczeństwa i higieny pracy przy użytkowaniu wózków jezdniowych z napędem silnikowym. W rozporządzeniu określone są również wymagania bezpieczeństwa i higieny pracy przy użytkowaniu wózków jezdniowych z napędem silnikowym, używanych w transporcie wewnętrznym zakładów pracy.
Uprawnienia uzyskuje się po ukończeniu kursu organizowanego przez Urząd Dozoru Technicznego lub Instytut Mechanizacji Budownictwa i Górnictwa Skalnego. Kurs kończy się egzaminem, a uzyskanie uprawnień jest potwierdzane wydaniem zaświadczenia kwalifikacyjnego lub książki operatora. Istnieje również możliwość uzyskania uprawnień po kursie zorganizowanym przez pracodawcę lub ośrodek szkoleniowy.
WAŻNE!
Dokumentami potwierdzającymi kwalifikacje do obsługi wózka jezdniowego z napędem silnikowym są:
● zaświadczenie kwalifikacyjne wydane przez organ właściwej jednostki Urzędu Dozoru Technicznego na podstawie rozporządzenia Ministra Gospodarki z 18 lipca 2001 r. w sprawie trybu sprawdzania kwalifikacji wymaganych przy obsłudze i konserwacji urządzeń technicznych (DzU nr 79, poz. 849 ze zm.) lub
● książka operatora wydana przez Instytut Mechanizacji Budownictwa i Górnictwa Skalnego na podstawie rozporządzenia Ministra Gospodarki z 20 września 2001 r. w sprawie bezpieczeństwa i higieny pracy podczas eksploatacji maszyn i innych urządzeń technicznych do robót ziemnych, budowlanych i drogowych (DzU nr 118, poz. 1263), lub
● imienne zezwolenie wydane przez pracodawcę po spełnieniu warunku określonego w § 4 ust. 2 rozporządzenia Ministra Gospodarki z 10 maja 2002 r. w sprawie bezpieczeństwa i higieny pracy przy użytkowaniu wózków jezdniowych z napędem silnikowym (DzU nr 70, poz. 650 ze zm.).
Urząd Dozoru Technicznego, na wnioski: Instytutu Mechanizacji Budownictwa i Górnictwa Skalnego oraz Ośrodka Doskonalenia Kadr Ministerstwa Gospodarki w Mysłowicach, uzgodnił – opracowane w tych instytucjach – programy szkolenia osób obsługujących wózki podnośnikowe, rozszerzając je o zagadnienia wynikające z art. 22 ust. 3 ustawy z 21 grudnia 2000 r. o dozorze technicznym (DzU nr 122, poz. 1321 ze zm.) – czyli obejmujące znajomość warunków technicznych dozoru technicznego, norm i przepisów prawnych w tym zakresie.
Zaświadczenie kwalifikacyjne wydane przez Urząd Dozoru Technicznego lub książka operatora wydana przez Instytut Mechanizacji Budownictwa i Górnictwa Skalnego uprawniają do obsługi wózków jezdniowych na terenie całego kraju, podczas gdy imienne zezwolenie wydane przez pracodawcę ważne jest tylko na terenie zakładu pracy tego pracodawcy.
Imienne zezwolenie może być wydane pracownikowi po ukończeniu, z wynikiem pozytywnym, szkolenia dla kierowców wózków zorganizowanego przez pracodawcę, według programu zatwierdzonego przez Ośrodek Doskonalenia Kadr w Mysłowicach nadzorowanego przez ministra właściwego ds. gospodarki. Aby pracodawca mógł organizować szkolenia dla swoich pracowników, powinien zatrudnić lub dokształcić instruktora z własnej załogi – wykładowcę w ODK MG w Mysłowicach, na organizowanych przez Ośrodek seminariach.
WSKAZÓWKA!
Wózki jezdniowe unoszące z napędem elektrycznym (sterowane z poziomu roboczego), dostosowane do podnoszenia ładunku jedynie na wysokość umożliwiającą jego transport (możliwość podniesienia wideł nad podłoże do 30 cm), nie podlegają przepisom o dozorze technicznym. Jednak ich obsługa również wymaga odbycia przez pracownika szkolenia według zatwierdzonego programu dla kierowcy wózka unoszącego.
Często stosowanym rozwiązaniem jest korzystanie przez pracodawców z usług firm szkoleniowych. Firma szkoleniowa powinna posiadać wpis do ewidencji działalności gospodarczej z określeniem działalności dotyczącej szkoleń lub KRS z przedmiotem działalności (PKD 85.59, poprzedni symbol PKD 80.42B) oraz certyfikat ODK MG w Mysłowicach, uprawniający do prowadzenia szkoleń według zatwierdzonego programu.
Certyfikat uzyskany przez pracodawcę lub firmę szkoleniową upoważnia do prowadzenia szkoleń, organizowania egzaminów oraz wydawania zaświadczeń na wzorze MEN.
WSKAZÓWKA!
Wydanie zezwolenia przez pracodawcę powinno być poprzedzone zapoznaniem pracownika z instrukcją obsługi danego wózka, a także przeprowadzeniem instruktażu stanowiskowego oraz zapoznaniem pracownika z istotnymi warunkami pracy i oceną ryzyka zawodowego na tym stanowisku.
Wymiany butli w wózkach jezdniowych zasilanych gazem propan–butan może dokonać pracownik posiadający stosowne kwalifikacje potwierdzone zaświadczeniem z odbytego kursu.
Szkolenia bhp
Fundamentalną kwestią, mającą na celu zapewnienie bezpieczeństwa kierowcy wózka i osobom trzecim oraz zabezpieczenie towaru, jest odpowiednie szkolenie bhp – instruktaż stanowiskowy, przeprowadzony na podstawie szczegółowego programu.
WAŻNE!
Pracownik, który w trakcie zatrudnienia uzyskał uprawnienia do obsługi wózków widłowych i zostanie mu powierzona praca operatora, musi odbyć instruktaż stanowiskowy na nowym stanowisku pracy według programu szczegółowego obowiązującego na danym stanowisku.
Ważna również jest rzetelnie przeprowadzona i przedstawiona pracownikowi ocena ryzyka zawodowego, obrazująca wielość zagrożeń na stanowisku kierowcy wózka jezdniowego oraz wszelkie instrukcje regulujące transport wewnątrzzakładowy. Należy pamiętać, że zapoznanie pracownika z oceną ryzyka przewidziane jest w trakcie instruktażu stanowiskowego.
Profilaktyczne badania lekarskie
Obowiązek poddawania się badaniom profilaktycznym (wstępnym, okresowym, kontrolnym) wynika z art. 211 pkt 5 Kodeksu pracy. Zakres i częstotliwość badania ustala lekarz sprawujący profilaktyczną opiekę zdrowotną na podstawie „Wskazówek metodycznych w sprawie przeprowadzania badań profilaktycznych pracowników” stanowiących załącznik nr I do rozporządzenia Ministra Zdrowia i Opieki Społecznej z 30 maja 1996 r. w sprawie przeprowadzania badań lekarskich pracowników, zakresu profilaktycznej opieki zdrowotnej nad pracownikami oraz orzeczeń lekarskich wydawanych do celów przewidzianych w Kodeksie pracy.
Orzeczenie lekarskie jest wynikiem przeprowadzonych badań (ogólnolekarskich, okulistycznych, laryngologicznych, neurologicznych ewentualnie badań psychologicznych) oraz oceny zagrożeń dla zdrowia i życia pracowników, które występują na stanowisku pracy.
Ocenę zagrożeń przeprowadza lekarz na podstawie przekazywanej przez pracodawcę w skierowaniu na badanie informacji o występowaniu na stanowisku pracy czynników szkodliwych dla zdrowia lub warunków uciążliwych. W odniesieniu do kierowcy wózka są to: hałas, wibracje, czynniki chemiczne (spaliny, tlenek węgla), stres, wymuszona pozycja ciała, praca zmianowa, wysiłek fizyczny, zmienne warunki mikroklimatyczne.
WSKAZÓWKA!
Od 3 listopada 2009 r. w programie nauczania „Kierowca wózków jezdniowych” należy uwzględnić zmianę polegającą na zniesieniu obowiązku wykonywania badań psychologicznych przez osoby szkolone na tych kursach (wytyczne Ministerstwa Gospodarki dla użytkowników programu nauczania „Kierowca wózków jezdniowych” zatwierdzonego przez ODK MG w Mysłowicach).
Doświadczenie
Praca operatora wózka widłowego jest zajęciem bardzo odpowiedzialnym zarówno ze względu na życie ludzkie, jak i straty materialne, jakie może spowodować niewłaściwe operowanie ładunkiem czy poruszanie się wózkiem na terenie zakładu pracy. Do głównych zagrożeń można zaliczyć:
● utratę stateczności wózka i jego przewrócenie,
● przygniecenie,
● upadek ładunku w wyniku złego ułożenia lub przekroczenia dopuszczalnej masy transportowanego towaru,
● wypadki w czasie ruchu wózka spowodowane awarią układu hamulcowego, układu kierowniczego, błędem operatora itp.,
● wybuch pożaru lub zapalenie się wózka spowodowane nieszczelnością instalacji gazowej w przypadku wózków napędzanych gazem propan–butan,
● szkodliwe działanie spalin w przypadku wózków spalinowych.
Pracodawca ma obowiązek organizować pracę w sposób zapewniający bezpieczne i higieniczne warunki pracy. Ten sam obowiązek mają też osoby kierujące pracownikami, które są odpowiedzialne za organizację, przygotowanie i prowadzenie prac, z uwzględnieniem zabezpieczenia pracowników przed wypadkami przy pracy. Dlatego organizując pracę, należy uwzględnić doświadczenie i umiejętności operatorów. Mniej doświadczeni operatorzy powinni wykonywać skomplikowane czynności i manewry wymagające precyzji pod nadzorem przełożonego lub doświadczonego pracownika.
Wózki jezdniowe, które znajdują szerokie zastosowanie w wielu branżach, wymagają specjalistycznej obsługi przez pracowników posiadających odpowiednie kwalifikacje.
Warto pamiętać, że obsługa wózka jezdniowego stwarza wiele zagrożeń dla zdrowia i życia pracowników, a dopuszczanie do jego obsługi osób bez stosownych kwalifikacji może przyczynić się do poważnych konsekwencji dyscyplinarnych i w szczególnych przypadkach – sankcji karnych. Z tego powodu ważne jest, aby pracodawca i pracownik, w zakresie swoich kompetencji, pamiętali o odpowiedzialności za przestrzeganie przepisów bhp zawartych w Kodeksie pracy, przepisach wykonawczych, dokumentacji techniczno-ruchowej wózka oraz uregulowaniach wewnątrzzakładowych, mających na celu zapobieganie wypadkom przy pracy.
PODSTAWA PRAWNA
● Art. 211 ustawy z 26 czerwca 1974 r. – Kodeks pracy (DzU z 1998 r. nr 21, poz. 94 ze zm.),
● Rozporządzenie Ministra Gospodarki z 10 maja 2002 r. w sprawie bezpieczeństwa i higieny pracy przy użytkowaniu wózków jezdniowych z napędem silnikowym (DzU nr 70, poz. 650 ze zm.),
● Rozporządzenie Rady Ministrów z 16 lipca 2002 r. w sprawie rodzajów urządzeń technicznych podlegających dozorowi technicznemu (DzU nr 120, poz. 1021),
● Rozporządzenie Ministra Gospodarki z 18 lipca 2001 r. w sprawie trybu sprawdzania kwalifikacji wymaganych przy obsłudze i konserwacji urządzeń technicznych (DzU nr 79, poz. 849 ze zm.),
● Rozporządzenie Ministra Zdrowia i Opieki Społecznej z 30 maja 1996 r. w sprawie przeprowadzania badań lekarskich pracowników, zakresu profilaktycznej opieki zdrowotnej nad pracownikami oraz orzeczeń lekarskich wydawanych dla celów przewidzianych w Kodeksie pracy (DzU nr 69, poz. 332 ze zm.),
● Rozporządzenie Ministra Edukacji i Nauki z 3 lutego 2006 r. w sprawie uzyskiwania i uzupełniania przez osoby dorosłe wiedzy ogólnej, umiejętności i kwalifikacji zawodowych w formach pozaszkolnych (DzU nr 31, poz. 216).