22 września obchodzimy Światowy Dzień bez Samochodu. Z okazji tego dnia eksperci z Centrum Analiz Klimatyczno-Energetycznych (CAKE) w Instytucie Ochrony Środowiska – Państwowym Instytucie Badawczym (IOŚ-PIB) wskazują, że rozwój transportu publicznego może odegrać kluczową rolę w osiągnięciu celów klimatycznych Polski i Unii Europejskiej.
- Światowy Dzień bez Samochodu. Transport publiczny kluczem do czystszego powietrza?
- Zeroemisyjne autobusy i kolej zamiast samolotów
- Niższe koszty dla pasażerów
- Klimatyczny efekt: 74% mniej emisji CO₂ do 2050 roku
- Dzień bez samochodu – symbol i praktyczna lekcja
Światowy Dzień bez Samochodu. Transport publiczny kluczem do czystszego powietrza?
Według raportu ekspertów z IOŚ-PIB „Polska net-zero 2050: Rola transportu publicznego w świetle pakietu Fit for 55”, Polska stoi przed koniecznością głębokiej przebudowy sektora transportowego . Obecnie ponad 75% wszystkich podróży w Polsce realizowanych jest samochodami osobowymi, co przekłada się na wysoką emisję CO₂ oraz rosnące zatłoczenie dróg.
Symulacje pokazują, że dynamiczny rozwój transportu publicznego pozwoliłby ograniczyć zapotrzebowanie na samochody elektryczne nawet o 1 milion sztuk do 2050 roku. Dlaczego mowa właśnie o autach elektrycznych? Zgodnie z pakietem „Fit for 55”, od 2035 roku w Unii Europejskiej ma obowiązywać zakaz sprzedaży samochodów spalinowych. Oznacza to, że w kolejnych dekadach większość indywidualnych podróży musiałaby być realizowana właśnie przez pojazdy elektryczne – co wiąże się z kosztami i wyzwaniami infrastrukturalnymi.
Rozwój kolei i autobusów zeroemisyjnych daje jednak alternatywę: część podróży samochodowych może zostać zastąpiona transportem publicznym. W efekcie spadną emisje, zmniejszy się presja na budowę dodatkowej infrastruktury drogowej i ładowania, a rynek pojazdów zostanie odciążony.
Zeroemisyjne autobusy i kolej zamiast samolotów
Transformacja transportu zbiorowego już się rozpoczęła. Z raportu wynika, że:
• do 2030 roku zeroemisyjne autobusy będą stanowiły około 10% floty,
• w 2050 roku ich udział wzrośnie do ponad 70% – w dużych miastach i na trasach regionalnych,
• kolej może przejąć nawet 35% ruchu pasażerskiego z lotnictwa krajowego i krótkodystansowego, co ograniczy najbardziej emisyjne formy podróży.
Niższe koszty dla pasażerów
Promowanie transportu publicznego wymaga inwestycji, ale też przynosi wymierne korzyści dla użytkowników. Według analiz IOŚ-PIB do 2050 roku średnie koszty podróży autobusami mogą spaść o 37%, a koleją o 35%, co uczyni transport zbiorowy realną alternatywą dla samochodu.
Łączne nakłady inwestycyjne na rozwój transportu publicznego w latach 2025–2050 wyniosą około 47 mld euro – w tym 40 mld euro na autobusy i 7 mld euro na kolej.
Klimatyczny efekt: 74% mniej emisji CO₂ do 2050 roku
W scenariuszu zakładającym rozwój transportu publicznego i zakaz sprzedaży samochodów spalinowych od 2035 r., emisje CO₂ z transportu pasażerskiego w Polsce spadną z obecnych poziomów do ok. 8 mln ton w 2050 roku. To aż 74% redukcji względem roku 2020.
– Dzięki rozwojowi transportu zbiorowego możemy nie tylko poprawić jakość powietrza i komfort życia w miastach, ale też uniknąć scenariusza, w którym Polska będzie musiała opierać swoją redukcję emisji w głównym stopniu na osobowych samochodach elektrycznych. W lipcu tego roku przekroczyliśmy próg 100 000 samochodów elektrycznych (osobowych i dostawczych) w Polsce (wg PEVO) a udział aut elektrycznych w sprzedaży nowych pojazdów w Polsce może w tym roku wynieść 14,5% (zgodnie z raportem Polskiego Stowarzyszenia Paliw Alternatywnych (PSPA)). Obecne szacunki CAKE pokazują, że w 2050 r. liczba samochodów elektrycznych w Polsce może wynieść około 13-14 mln sztuk. W scenariuszu aktywnego rozwoju transportu publicznego liczba ta może być nieco niższa – ok. 11-12 mln sztuk, ze względu na mniejsze potrzeby transportu indywidualnego – podkreśla Robert Jeszke, zastępca dyrektora ds. zarządzania emisjami w IOŚ-PIB, współautor raportu „Polska net-zero 2050: Rola transportu publicznego w świetle pakietu Fit for 55”.
Dzień bez samochodu – symbol i praktyczna lekcja
Światowy Dzień bez Samochodu to okazja, by choć na jeden dzień przesiąść się z auta do autobusu, tramwaju, metra czy pociągu. Jednak, jak podkreślają eksperci, prawdziwa zmiana wymaga konsekwentnych działań systemowych i inwestycji.
Rozwój transportu publicznego to nie tylko krok w stronę neutralności klimatycznej, ale również odpowiedź na codzienne problemy mieszkańców – korki, smog i rosnące koszty życia.