Art. 3. 1. Uczestnik ruchu i inna osoba znajdująca się na drodze są obowiązani zachować ostrożność albo gdy ustawa tego wymaga - szczególną ostrożność, unikać wszelkiego działania, które mogłoby spowodować zagrożenie bezpieczeństwa lub porządku ruchu drogowego, ruch ten utrudnić albo w związku z ruchem zakłócić spokój lub porządek publiczny oraz narazić kogokolwiek na szkodę. Przez działanie rozumie się również zaniechanie.
2. Przepis ust. 1 stosuje się odpowiednio do osoby znajdującej się w pobliżu drogi, jeżeli jej zachowanie mogłoby pociągnąć za sobą skutki, o których mowa w tym przepisie.
3. Jeżeli uczestnik ruchu lub inna osoba spowodowała jednak zagrożenie bezpieczeństwa ruchu drogowego, jest obowiązana przedsięwziąć niezbędne środki w celu niezwłocznego usunięcia zagrożenia, a gdyby nie mogła tego uczynić, powinna o zagrożeniu uprzedzić innych uczestników ruchu.
Uczestnik ruchu
Art. 3 Prawa o ruchu drogowym określa podstawowe obowiązki uczestników ruchu. Zgodnie z definicją (zawartą w art. 2 pkt. 17) przez uczestnika ruchu rozumie się pieszego, kierującego, a także inne osoby przebywające w pojeździe lub na pojeździe znajdującym się w drodze.
Zobacz: zasada ograniczonego zaufania (art. 4)
Zasady ostrożności
Podstawowym obowiązkiem każdego uczestnika ruchu jest zachowanie ostrożności, a gdy ustawa tego wymaga także szczególnej ostrożności. Reguły ostrożności wyznaczają określone zasady postępowania w ruchu drogowym. Dotyczy zarówno zdarzeń nietypowych, trudnych do przewidzenia, jak również możliwości naruszenia zasad ruchu przez innych uczestników (np. pieszych przechodzących przez jezdnię w niedozwolonym miejscu).
Obowiązek zachowania ostrożności dotyczy wszystkich uczestników ruchu, czyli także pieszych.
Naruszenie reguły ostrożności (zasady ograniczonego zaufania) może stanowić podstawę zarzutów względem sprawcy wypadku. Najostrzej są przestrzegane w odniesieniu do kierowców, od których reguły ostrożności wymagają dostosowania swojego zachowania (m.in. szybkości, czujności) do określonych warunków jazdy (warunki nocne, opady atmosferyczne, nawierzchni drogi) oraz określonych sytuacji drogowych (skrzyżowanie, przejście dla pieszych). W orzeczeniu z 17 czerwca 1983 r. Sąd Najwyższy stwierdził, iż kierowca ma obowiązek nie tylko prowadzić pojazd zgodnie z obowiązującymi nakazami i zakazami, lecz winien on także prowadzić pojazd w sposób rozważny i ostrożny.
Granice zasady ostrożności
Problemem o wielce praktycznym znaczeniu może być określenie granic zasad ostrożności w ruchu drogowym. Zgodnie z regułami ograniczonego zaufania każdy uczestnik ruchu powinien zachowywać czujność, by odpowiednio zareagować na nieprzewidywalne zdarzenia związane z ruchem. Nie jest to oczywiście zasada absolutna. Zgodnie z wyrokiem Sądu Najwyższego z 28 grudnia 1970 r. (sygn. Rw 1437/70), w której stwierdzono, iż nie można uznać, że kierowca powinien się liczyć z każdym naruszeniem przepisów prawa.
W każdym przypadku należy bowiem określone zachowanie danego kierowcy odnieść do generalnego wzorca kierowcy przestrzegającego reguł ostrożności. Zgodnie z wyrokiem Sądu Najwyższego z 7 września 1998 r. (sygn. II KKN 48/97) w każdej sprawie należy rozważyć, „czy w takiej sytuacji drogowej kierowca o umiejętnościach pozwalających na dopuszczenie do udziału w ruchu drogowym mógł zachować się w sposób poprawny”.
Zobacz: Kontrola drogowa (art. 6)
Szczególna ostrożność
W sytuacjach, kiedy ustawa nakłada taki obowiązek, uczestnicy ruchu mają obowiązek zachowania szczególnej ostrożności. Przez szczególną ostrożność należy rozumieć wzorzec zachowania się uczestnika ruchu z podwyższonymi wymaganiami co do możliwości reagowania na nieprzewidziane wydarzenia.
Przy włączaniu się do ruchu samochodowego kierowcy są zobowiązani zachować szczególną ostrożność (art. 17 par. 2 Prawa o ruchu drogowym). Szczególną ostrożność należy zachować także przy zmianie kierunku jazdy lub zajmowanego pasa ruchu (art. 22 par. 1).