Nie w każdej sprawie odszkodowawczej musi dojść do zaistnienia tych dwóch etapów likwidacji szkody. Sprawa odszkodowawcza może zakończyć się już na etapie likwidacji szkody przed zakładem ubezpieczeń.
Jednakże z doświadczenia zawodowego mogę powiedzieć, iż są to bardzo rzadkie przypadki. Odszkodowania bowiem, (zadośćuczynienia w przypadku szkód osobowych) wypłacane przez zakład ubezpieczeń na tym etapie likwidacji szkody, nie są materialnie satysfakcjonujące dla poszkodowanych.
Aby więc uzyskać pełną satysfakcję materialną, w zasadzie konieczna jest realizacja następnego etapu postępowania odszkodowawczego, a mianowicie skierowanie sprawy na drogę sądową, poprzez złożenie pozwu do właściwego sądu powszechnego.
Etap przedsądowy
Przedsądowy etap likwidacji szkody następuje niezwłocznie po powstaniu zdarzenia ubezpieczeniowego, rozumianego w tym przypadku jako szkoda majątkowa lub osobowa. Etap ten nie jest zasadniczo sformalizowany i nie wymaga od ubezpieczonego zachowania ściśle określonych wymogów formalnych. W razie zaistnienia zdarzenia ubezpieczeniowego, ubezpieczony powinien w zasadzie niezwłocznie zawiadomić o tym zdarzeniu zakład ubezpieczeń, poprzez zgłoszenie zdarzenia lub zgłoszenie roszczenia.
Zgłoszenia zdarzenia polega na poinformowaniu zakładu ubezpieczeń o zaistnieniu zdarzenia ubezpieczeniowego (np. wypadku komunikacyjnym), przy czym przy niektórego rodzaju ubezpieczeniach zakład ubezpieczeń wymaga wręcz zgłoszenia zdarzenia ubezpieczeniowego w określonym terminie, pod rygorem utraty prawa do odszkodowania w razie niezachowania umownego terminu do zgłoszenia zdarzenia ubezpieczeniowego.
Zobacz również: Formularz zgłoszenia szkody
Natomiast zgłoszenie roszczenia polega na sprecyzowaniu określonego roszczenia odszkodowawczego pod adresem ubezpieczyciela, np. o zapłatę określonej kwoty tytułem zadośćuczynienia za doznaną krzywdę na skutek wypadku komunikacyjnego. Zwrócić należy uwagę także na to, iż w przypadku zgłoszenia roszczenia i jednoczesnego przedłożenia kompletnej dokumentacji potrzebnej do likwidacji szkody, zakład ubezpieczeń na obowiązek zlikwidowania szkody (wypłacenia odszkodowania) w terminie 30 dni do dnia w którym został powiadomiony o szkodzie przez ubezpieczonego.
Z tego obowiązku zakładu ubezpieczeń wynikają także inne konsekwencje, a mianowicie takie, iż w razie nie zlikwidowania szkody w terminie 30 dni, począwszy od 31 dnia ubezpieczony może rozpocząć naliczanie odsetek ustawowych od należnej mu kwoty odszkodowania, a obowiązkiem zakładu ubezpieczeń jest w tym przypadku wypłata odszkodowania wraz z należnymi odsetkami ustawowymi.
Zaakcentowania także wymaga, obowiązek przeprowadzenia postępowania likwidacyjnego na jego przedsądowym etapie, spoczywa na zakładzie ubezpieczeń, co wprost zostało stwierdzone w art. 16 ust. 1 ustawy z dnia 22 maja 2003r. (Dz. U Nr 11 z 2010 poz. 66 – tekst jednolity). Zgodnie z którym, zakład ubezpieczeń “po otrzymaniu zawiadomienia o zajściu zdarzenia losowego objętego ochroną ubezpieczeniową, w terminie 7 dni od dnia otrzymania tego zawiadomienia, zakład ubezpieczeń informuje o tym ubezpieczającego lub ubezpieczonego, jeżeli nie są oni osobami występującymi z tym zawiadomieniem, oraz podejmuje postępowanie dotyczące ustalenia stanu faktycznego zdarzenia, zasadności zgłoszonych roszczeń i wysokości świadczenia, a także informuje osobę występującą z roszczeniem pisemnie lub w inny sposób, na który osoba ta wyraziła zgodę, jakie dokumenty są potrzebne do ustalenia odpowiedzialności zakładu ubezpieczeń lub wysokości świadczenia, jeżeli jest to niezbędne do dalszego prowadzenia postępowania.”
Tak więc to zakład ubezpieczeń ma dokonać ustaleń dotyczących stanu faktycznego zdarzenia ubezpieczeniowego, tj. zgromadzić wszelkie dokumenty niezbędne do rozpoznania sprawy, ustalić, czy zachodzą przesłanki do przyjęcia odpowiedzialności odszkodowawczej przez zakład ubezpieczeń, a jeżeli tak, to wyliczyć odszkodowanie i wypłacić je osobie uprawnionej.
Oczywiście z faktu, iż obowiązek likwidacji szkody spoczywa na zakładzie ubezpieczeń, nie można wyprowadzać wniosku, iż ubezpieczony jest zwolniony z obowiązku współpracy z zakładem ubezpieczeń przy likwidacji szkody. Obowiązek taki dla ubezpieczonego wynika bowiem z zapisu art. 6 kodeksu cywilnego.
Etap sądowy
Sądowy etap likwidacji szkody następuje po przedsądowym etapie likwidacji szkody i jest konsekwencją albo wypłaty odszkodowania w wysokości nie satysfakcjonującej ubezpieczonego, albo też wręcz odmowy wypłaty odszkodowania. W takiej sytuacji (gdy wewnętrzna praktyka danego zakładu ubezpieczeń nie przewiduje żadnego postępowania odwoławczego) zachodzi konieczność skierowania sprawy na drogę postępowania sądowego.
Etap sądowej likwidacji szkody jest już etapem sformalizowanym pod względem prawnym i wymaga dobrej znajomości przepisów, a przede wszystkim kodeksu cywilnego, kodeksu postępowania cywilnego, ustawy z dnia 22 maja 2003r. o działalności ubezpieczeniowej oraz ustawy z dnia 22 maja 2003 r. o ubezpieczeniach obowiązkowych, Ubezpieczeniowym Funduszu Gwarancyjnym i Polskim Biurze Ubezpieczycieli Komunikacyjnych.
Ten etap likwidacji szkody jest również inicjowany przez ubezpieczonego poprzez złożenie we właściwym miejscowo sądzie powszechnym pozwu przeciwko ubezpieczycielowi, zawierającego żądanie wypłaty stosownego odszkodowania. Roszczenie odszkodowawcze jest roszczeniem majątkowym, tak więc w sprawach, gdy dochodzimy odszkodowania do kwoty 75.000 złotych właściwym jest Sąd Rejonowy, a w sprawach, gdy dochodzimy odszkodowania na kwotę przewyższającą 75.000 złotych właściwy jest Sąd Okręgowy.
Odnośnie właściwości miejscowej sądu, to stwierdzić należy, iż w ramach tzw. właściwości przemiennej, zarówno ustawa z dnia 22 maja 2003r. o działalności ubezpieczeniowej, jak też ustawa z dnia 22 maja 2003 r. o ubezpieczeniach obowiązkowych, Ubezpieczeniowym Funduszu Gwarancyjnym i Polskim Biurze Ubezpieczycieli Komunikacyjnych przyznają ubezpieczonemu konkretne uprawnienia, polegające na tym, iż ubezpieczony nie musi pozywać zakładu ubezpieczeń przed sąd miejsca siedziby zakładu ubezpieczeń, lecz może pozwać zakład ubezpieczeń przed sąd miejsca swego zamieszkania lub pobytu.
Zobacz również: Jakie świadczenia może uzyskać poszkodowany w wypadku
Jest to bardzo konkretne uprawnienie dla ubezpieczonego, bowiem gdyby takiego uprawnienia nie było to ubezpieczony zamieszkały w Opolu musiałby pozywać zakład ubezpieczeń przed sądem np. w Warszawie (gdzie większość zakładów ubezpieczeń ma swoje siedziby) i taki ubezpieczony zmuszony byłby dojeżdżać na rozprawy do Warszawy. Natomiast przy tak ukształtowanych uprawnieniach ubezpieczonego może on pozwać zakład ubezpieczeń przed sądem w Opolu.
W odróżnieniu od etapu przedsądowego, sądowy etap likwidacji szkody powoduje określone konsekwencje finansowe dla ubezpieczonego, a mianowicie wnosząc pozew ubezpieczony zmuszony jest dokonać opłaty w wysokości 5 procent dochodzonego roszczenia, jak też ze względu na stopień skomplikowania prawa, jak też nierzadko stopień skomplikowania stanu faktycznego sprawy, zachodzi konieczność skorzystania z usług profesjonalnego pełnomocnika.
Etap sądowej likwidacji szkody, po przeprowadzeniu postępowania dowodowego, co obciąża ubezpieczonego, kończy się wydaniem wyroku przez sąd. Jeżeli wyrok jest zasądzający, to po jego uprawomocnieniu się, w zasadzie ubezpieczyciel wypłaca zasądzone odszkodowanie, bez konieczności wszczynania postępowania egzekucyjnego.