Właściwości oleju opałowego umożliwiają użycie go wprost do napędu pojazdów zamiast oleju napędowego. Główną przyczyną występowania nieprawidłowości polegających na wykorzystywaniu oleju opałowego niezgodnie z jego przeznaczeniem jest wysokie zróżnicowanie opodatkowania obu rodzajów paliw (olej napędowy - 1.458,52 zł/ 1000 l (akcyza i opłata paliwowa), olej opałowy - 232,00 zł/1000 l).
W celu przeciwdziałania nieuprawnionemu wykorzystywaniu nisko opodatkowanego oleju opałowego do celów napędowych wprowadzono przepisy oparte na instytucji oświadczeń i miesięcznych zestawień tych oświadczeń.
Obowiązkiem sprzedającego olej opałowy jest uzyskanie od nabywcy oświadczenia określonej treści, załączenie go do dokumentów oraz złożenie miesięcznego zestawienia uzyskanych oświadczeń. Przyjmując od nabywców przedmiotowe oświadczenia sprzedający winien dokonać ich weryfikacji formalnej, tj. ocenić, czy zawierają one wszystkie wymagane przepisami dane oraz weryfikacji merytorycznej, ale tylko w ramach posiadanych prawnych instrumentów tzn. poprzez sprawdzenie danych osobowych nabywcy zawartych w dokumencie potwierdzającym jego tożsamość.
Zobacz też: Jazda po pijanemu na terenie prywatnym
Czy sprzedawca oleju opałowego może skontrolować dowód osobisty kupującego?
Zgodnie z rozstrzygnięciami Naczelnego Sądu Administracyjnego, sprzedawca ma możliwość uzyskania i sprawdzenia danych zawartych w oświadczeniach na podstawie ustawy o ochronie danych osobowych. Obowiązek okazania sprzedawcy dokumentu tożsamości w celu potwierdzenia danych zawartych w oświadczeniu wynika wprost z ustawy o podatku akcyzowym. Sprzedawca w przypadku odmowy okazania dokumentu tożsamości jest obowiązany zastosować wyższą stawkę akcyzy albo odmówić sprzedaży oleju opałowego. Nabywca oczywiście nie musi okazywać dokumentu potwierdzającego tożsamość, ani też nie musi ujawniać swoich danych osobowych, jednak skoro nie chce tego czynić, musi zrezygnować ze skorzystania z preferencyjnej stawki akcyzy od oleju opałowego przeznaczonego na cele opałowe.
Zobacz też: Kto kontroluje działania straży miejskiej w Polsce?
Odpowiedzialność za niewłaściwe użycie oleju opałowego ciąży na sprzedawcy i kupującym
Zgodnie z obowiązującymi przepisami odpowiedzialność za nieprawidłowości ciąży zarówno na sprzedawcy jak i nabywcy oleju opałowego. Kodeks karny skarbowy penalizuje użycie wyrobu akcyzowego niezgodnie z jego przeznaczeniem, w szczególności używanie oleju opałowego jako oleju napędowego. Grozi za to kara grzywny do 720 stawek dziennych albo kara pozbawienia wolności do lat 2, albo obie kary łącznie. W takiej sytuacji to nabywca oleju opałowego jest pociągany do odpowiedzialności karnej a nie sprzedawca, który dopełnił wszelkich formalności związanych z jego sprzedażą.
Zasadniczym celem zarówno regulacji ustawowych jak i prowadzonych na ich podstawie kontroli jest ocena prawidłowości ostatecznego przeznaczenia olejów opałowych a instytucja oświadczeń jest jednym z narzędzi do realizacji tego celu. Służba Celna wykonuje kontrole na podstawie analizy ryzyka prawdopodobieństwa wystąpienia naruszenia przepisów prawa, stąd kontrole wykonywane są u producentów, dystrybutorów, jak też w podmiotach dokonujących zużycia olejów.
Zobacz też: Spoilery, wloty powietrza na masce, światła błyskowe - czego nie wolno umieszczać na aucie?
Trybunał Konstytucyjny w orzeczeniu z dnia 11 lutego 2014 r. (sygn. akt P 24/12) uznał, że przepis ustawy nakładający wyższą stawkę akcyzy właściwą jak dla pozostałych paliw silnikowych w przypadku niespełnienia warunku terminowego złożenia przez sprzedawcę olejów opałowych zestawienia oświadczeń jest zgodny z wywodzonym z art. 2 Konstytucji RP zakazem nadmiernej ingerencji ustawodawcy. Ponadto TK nie orzekł w przedmiotowym wyroku o niezgodności ww. regulacji ustawy z art. 31 ust. 3 Konstytucji RP.
Projekt zmiany obowiązujących przepisów odnośnie paliw opałowych
Ministerstwo Finansów widząc potrzebę zmiany niektórych przepisów dotyczących systemu oświadczeń, w ramach projektu ustawy o ułatwieniu warunków wykonywania działalności gospodarczej (I czytanie w Sejmie RP odbyło się 22 lipca 2014 r.), zaproponowało nowelizację ustawy o podatku akcyzowym w zakresie:
- rozszerzenia na wszystkie podmioty możliwości zastępowania dotychczasowych oświadczeń o przeznaczeniu paliw na cele opałowe, oświadczeniami składanymi w okresowej umowie zawartej między sprzedawcą a nabywcą,
- dokumentowania sprzedaży paliw opałowych, w tym zastąpienie stosowania stawki akcyzy 1.822,00 zł/1000 l w przypadku, gdy dany podmiot nie złoży w terminie miesięcznego zestawienia oświadczeń sankcją w postaci grzywny z Kodeksu karnego skarbowego,
- redukcji danych wymaganych w miesięcznym zestawieniu oświadczeń.
Źródło: Służba Celna