Zasady i warunki stosowania kaucji gwarancyjnej nie są regulowane prawnie, lecz wynikają głównie z praktyki gospodarczej. Kaucja gwarancyjna jest zastrzegana w umowie i uiszczana w celu zabezpieczania zobowiązania. W przypadku zrealizowania takiego zobowiązania zgodnie z treścią umowy, kaucja jest co do zasady zwracana wpłacającemu. W przypadku jednak gdy zobowiązanie nie zostanie wykonane prawidłowo przez ten podmiot, kaucja jest zatrzymywana przez odbiorcę świadczenia jako odszkodowanie za niewywiązanie się z umowy.
Zobacz też: Jak ułatwić sobie odzyskanie VAT z transportu międzynarodowego
Zgodnie z definicją słownikową pojęcie kaucji oznacza „sumę pieniężną złożoną jako gwarancja dotrzymania zobowiązania”. Kaucja ma na celu jedynie zabezpieczenie prawidłowego wykonania zobowiązania i może być wykorzystana przez odbiorcę tego świadczenia w ściśle określonym przypadku (tj. naruszenia zobowiązania przez wpłacającego). Oznacza to, że wpłacona kwota kaucji pełni jedynie funkcję gwarancyjną i jako taka nie stanowi zapłaty za czynność opodatkowaną. Jeśli kaucja podlega zwrotowi klientom w związku z prawidłowym wykonaniem zobowiązania (np. uiszczeniem pełnej ceny za wykonaną usługę – jak w analizowanym przypadku), wówczas płatności tej nie można uznać za kwotę należności zaliczoną na poczet wynagrodzenia za przyszłe świadczenie. W takim przypadku kaucji gwarancyjnej nie można uznać za przedpłatę. A zatem, wpłata kaucji gwarancyjnej w celu zabezpieczenia transakcji, ani też jej późniejszy zwrot (w związku z prawidłowym wykonaniem zobowiązania) nie rodzą obowiązku podatkowego na gruncie podatku VAT.
Zobacz też: Usługa transportu towarów realizowana na życzenie klienta – podatek VAT
W orzecznictwie sądów administracyjnych podkreśla się, że kaucja (nie zaliczana na poczet ceny) pełni rolę gwarancji, nie zaś wynagrodzenia za czynność opodatkowaną. Np. w wyroku z 15.07.2014 r. (sygn. III SA/Wa 2347/13) WSA w Warszawie orzekł, że: „(...) kaucja jest opłatą pełniącą funkcję zabezpieczenia pobieranego na wypadek niepokrycia przez klienta wyrządzonej szkody. Nie jest uiszczana na poczet wypożyczeń i innych usług, lecz stanowi gwarancję zrekompensowania mogącej powstać straty. Nie ma również bezzwrotnego charakteru, a to oznacza, iż pomimo świadczenia usług na rzecz czytelnika nie jest zatrzymywana jako wynagrodzenie za te usługi”. Podobne stanowisko prezentują organy podatkowe, które podkreślają, że kaucja gwarancyjna w chwili jej wpłaty nie generuje obowiązku podatkowego (np. interpretacja Dyrektora Izby Skarbowej w Bydgoszczy z 26.06.2014 r., sygn. ITPP1/443-433/14/DM czy też interpretacja Dyrektora Izby Skarbowej w Łodzi z 10.06.2014 r., sygn. IPTPP4/443-201/14-2/ALN).
Powyższe oznacza, że otrzymana przez polskiego przewoźnika kwota kaucji gwarancyjnej, która następnie została zwrócona na rzecz francuskiego nabywcy nie stanowi zapłaty za żadną czynność opodatkowaną VAT. Zarówno wpłata tej należności usługodawcy, jak i jej zwrot po prawidłowym wykonaniu zobowiązania na rzecz usługobiorcy są czynnościami neutralnymi na gruncie VAT.
Tekst: Ewelina Kalita - Młodszy konsultant podatkowy w ECDDP Sp. z o.o., Paweł Barnik - Zastępca Dyrektora Departamentu ds Podatków Pośrednich w ECDDP Sp. z o.o.