Dnia 16 maja 2013 roku Trybunał Sprawiedliwości UE (zwany dalej TSUE) orzekł, iż przepis art. 19 ust 13 pkt 2 ustawy o podatku od towarów i usług jest sprzeczny z prawem wspólnotowym. Przełomowy dla ustawodawstwa polskiego wyrok zapadł na podstawie sporu pomiędzy TNT Express Worldwide sp. z o.o. prowadzącą usługi transportowe i spedycyjne, a Ministrem Finansów w przedmiocie określenia momentu, w którym podatek od towarów i usług staje się wymagalny.
Zgodnie z polskim unormowaniem zawartym w art. 19 ust. 13 pkt 2 ustawy o podatku od towarów i usług, obowiązek podatkowy powstaje z chwilą otrzymania całości lub części zapłaty, nie później jednak niż 30. dnia, licząc od dnia wykonania usługi transportowej lub spedycyjnej.
Moment powstania obowiązku podatkowego VAT w transporcie - spór TNT z Ministrem Finansów
Zdaniem TNT powyższe uregulowanie krajowe jest niezgodne z dyrektywą unijną, albowiem w myśl literalnej wykładni prawa wspólnotowego spółka uprawniona jest w odniesieniu do wszystkich świadczonych przez siebie usług uwzględniać obrót dla celów podatku od towarów i usług w okresie rozliczeniowym, w którym wystawiła fakturę dokumentującą usługę, pomimo że w okresie tym nie otrzymała zapłaty ani też nie upłynęło 30 dni od wykonania świadczenia. Przepisy krajowe nieprawidłowo więc stanowią, że to właśnie otrzymanie zapłaty powoduje powstanie zobowiązania podatkowego, przy czym obowiązek ten powstaje w każdym razie w określonym terminie 30 dni od dnia wykonania usługi transportowej lub spedycyjnej.
Niemniej jednak, stanowiska spółki nie podzielał Minister Finansów wydając w tym przedmiocie stosowną interpretację. Uważał, że w odniesieniu do świadczonych przez spółkę usług transportowych i spedycyjnych moment powstania obowiązku podatkowego należy określać na podstawie normy szczególnej, tj. cyt. art. 19 ust.3 pkt 2 ustawy o podatku od towarów i usług. Jego zdaniem podatek powinien być wykazany w rozliczeniu za miesiąc, w którym powstał obowiązek podatkowy, a nie za miesiąc, w którym wystawiono fakturę dokumentującą wykonanie usługi.
Sprawa została następnie zaskarżona do WSA, który również nie przychylił się do stanowiska TNT. W rezultacie zaś trafiła do NSA, który jako pierwszy powziął wątpliwość co do zasadności zarzutów, występując jednocześnie z pytaniem prejudycjalnym do TSUE.
TSUE rozpatrując przedmiotową sprawę stwierdził, iż zgodnie z art. 63 dyrektywy VAT podstawową zasadą jest, że zdarzenie powodujące powstanie obowiązku podatkowego ma miejsce w momencie dostarczenia towarów lub wykonania usług. Za moment powstania obowiązku podatkowego można uznać moment wystawienia faktury, moment otrzymania zapłaty, bądź w razie braku albo wystawienia faktury z opóźnieniem – w innym określonym terminie od daty zdarzenia powodującego powstanie obowiązku podatkowego.
Moment powstania obowiązku podatkowego VAT w transporcie - stanowisko TSUE
Mając na uwadze powyższe, TSUE zaakcentował, iż przedmiotowe unormowanie zawarte w prawie krajowym jest niezgodne z uregulowaniem zawartym w art. 66 dyrektywy VAT, którego implementacja do porządku krajowego była obligatoryjna. Niniejsza sprzeczność polega na tym, że w świetle prawa krajowego podatek VAT w odniesieniu do usług transportowych i spedycyjnych staje się wymagalny w momencie otrzymania całości lub części zapłaty, lecz nie później niż po upływie 30 dni od dnia świadczenia usługi, nawet jeśli faktura została wystawiona wcześniej i przewiduje późniejszy termin zapłaty. Podczas gdy dyrektywa unijna stanowi, że podatek VAT staje się jednak wymagalny w momencie dostarczenia towarów lub wykonania usług. Może to być moment wystawienia faktury, moment otrzymania zapłaty, bądź w razie braku albo wystawienia z opóźnieniem faktury – w innym określonym terminie od daty zdarzenia powodującego powstanie obowiązku podatkowego. Zatem dyrektywa nie przewiduje powstania obowiązku podatkowego liczonego w określonym terminie 30 dni od dnia wykonania usługi.
Jak każde przełomowe orzeczenie, niniejsze również, implikuje stosowne skutki dla podatników. A zatem zdaniem Autorów przy określaniu momentu powstania obowiązku podatkowego przy świadczeniu powyższych usług transportowych i spedycyjnych, podatnicy nie ma już obowiązku stosowania normy szczególnej (tj. art. 19 ust. 13 pkt 2 ustawy o podatku od towarów i usług) lecz mogą zastosować ogólną zasadę (czyli art. 19 ust. 1 i 4 tej ustawy), zgodnie z którą, obowiązek podatkowy powstaje z chwilą wydania towaru lub wykonania usługi, z tym że jeżeli dostawa towaru lub wykonanie usługi powinny być potwierdzone fakturą, obowiązek podatkowy powstaje z chwilą wystawienia faktury, nie później jednak niż w 7 dniu, licząc od dnia wydania towaru lub wykonania usługi.
Tekst: Katarzyna Ignaczak, Praktykantka ECDDP Sp. z o.o., Paweł Barnik Kierownik Zespołu ds. Podatku VAT ECDDP Sp. z o.o.