Przewóz osób fizycznych został uregulowany w przepisach prawnych w sposób dość lakoniczny. Kodeks cywilny poświęca mu jedynie trzy artykuły (art.776-778).
Zgodnie z art.776 Kodeksu cywilnego, przewoźnik zobowiązany jest do zapewnienia podróżnemu określonego standardu, jaki powinien towarzyszyć wykonaniu umowy przewozowej. Dotyczy to przede wszystkim zapewnienia odpowiednich warunków bezpieczeństwa i higieny oraz takich wygód, jakie ze względu na rodzaj transportu uważane są za niezbędne.
Jak natomiast wygląda kwestia odpowiedzialności przewoźnika za bagaż podróżnego. Czy powierzając go przewoźnikowi, możemy czuć się prawnie chronieni?
Kwestię tą reguluje art.777 Kodeksu cywilnego, który stanowi, że „§1. Za bagaż, który podróżny przewozi ze sobą, przewoźnik ponosi odpowiedzialność tylko wtedy, gdy szkoda wynikła z winy umyślnej lub rażącego niedbalstwa przewoźnika. §2. Za bagaż powierzony przewoźnikowi przewoźnik ponosi odpowiedzialność według zasad przewidzianych dla przewozu rzeczy”.
Komentowany przepis dzieli bagaże na dwa rodzaje:
a) na te, które podróżny może ze sobą zabrać do środka transportowego (np. bagaż podręczny);
b) na te, które podróżny może oddać do przewozu w ramach przesyłki bagażowej.
Sama kwestia możliwości zabrania rzeczy do środka transportu, nie została nigdzie uregulowana i de facto zależy od względów konstrukcyjnych pojazdu i umowy przewozu.
Kodeks cywilny nie czyni żadnego rozróżnienia rzeczy przewożonych przez podróżnego, z uwagi na ich charakter, w związku z powyższym przyjmuje się, że jeżeli nic nie wynika z przepisów szczególnych, o sposobie ich przewożenia przesądza wyłącznie wola stron umowy.
Umowa o przewóz przesyłki bagażowej ma charakter realny, gdyż uważa się ją za zawartą dopiero w chwili przekazania przesyłki przewoźnikowi i przyjęcia kwitu bagażowego. Charakter ten uzasadnia tezę, że wszystkie rzeczy zabrane przez podróżnego do środka transportowego, a tym samym nieoddane jako przesyłka bagażowa, są traktowane jako rzeczy przewożone przez podróżnego, nad którymi sam podróżny sprawuje pieczę i na które przewoźnik nie ma wpływu, co automatycznie przesądza o zakresie jego odpowiedzialności. Troska o bagaż podręczny spoczywa bowiem na podróżnym. To on powinien przygotować bagaż do przewozu, w sposób odpowiedni do środka transportowego, którym ma być przewieziony (właściwe opakowanie, umiejscowienie i sprawowanie nad nim pieczy przez cały czas przejazdu).
Powyższe wskazuje, że to właśnie sposób przewożenia bagażu determinuje kwestie odpowiedzialności przewoźnika za szkody w nim wyrządzone. Odpowiedzialność przewoźnika za szkody powstałe w bagażu, jaki pasażer przewozi przy sobie, występuje tylko wtedy, gdy przewoźnikowi można przypisać winę umyślną lub rażące niedbalstwo. Ciężar udowodnienia winy przewoźnika, jak i pozostałych przesłanek, od których uzależniona jest jego odpowiedzialność (np. szkoda i związek przyczynowy) spoczywa na podróżnym. Wykazanie przez niego szkody w powierzonej przewoźnikowi przesyłce ułatwia domniemanie utracenia przesyłki, która nie nadeszła do miejsca przeznaczenia w ciągu 14 dni po upływie terminu przewozu. Uzależnienie odpowiedzialności przewoźnika od sytuacji, gdy szkoda jest wynikiem winy kwalifikowanej, znacznie jednak zawęża zakres jego odpowiedzialności. Warto jednak zauważyć, że stosownie do art.63 ust.1 ustawy Prawo przewozowe przewoźnik odpowiada, gdy szkoda wynikła z jego winy, czyli każdy, nawet najmniejszy stopień winy uzasadnia jego odpowiedzialność.
W tych przypadkach, kiedy przewoźnik przyjmuje rzeczy do przewozu jako przesyłkę bagażową, na przewoźniku spoczywa obowiązek pieczy nad bagażem, a w konsekwencji ponosi on odpowiedzialność tak jak za szkody wyrządzone przy przewozie rzeczy. Rozwiązanie to znacznie uprzywilejowuje podróżnego w porównaniu z sytuacją, gdy bagaż jest przewożony pod jego nadzorem.
Tekst: Łukasz Bernatowicz radca prawny, Krzysztof Gładych aplikant radcowski Kancelaria Radców Prawnych i Doradców Podatkowych Bernatowicz Komorniczak Mazur sp.p.
Materiał przesłany przez ECDDP Sp. z o.o. Spółka Doradztwa Podatkowego