Przepisy Umowy europejskiej dotyczącej przewozu drogowego towarów niebezpiecznych (ADR) bardzo precyzyjnie opisują obowiązki każdego uczestnika obrotu towarami niebezpiecznymi.
Do głównych uczestników zostali zaliczeni: nadawca, przewoźnik i odbiorca.
Inni uczestnicy przewozu towarów niebezpiecznych to: załadowca, pakujący, napełniający, operator kontenera-cysterny/cysterny przenośnej i rozładowca.
Ponieważ operator logistyczny w obsłudze towarów niebezpiecznych jest reprezentowany przez przewoźnika (kierowcę) i ma bezpośredni kontakt z nadawcą i odbiorcą – szczegółowo zostaną opisane obowiązki tych trzech głównych uczestników obrotu towarami niebezpiecznymi, traktując jako klientów operatora: Nadawcę i Odbiorcę. Przewoźnik pełni rolę operatora logistycznego.
Transport towarów niebezpiecznych - Definicje głównych uczestników przewozu
NADAWCA – według definicji zawartej w ADR to przedsiębiorstwo, które wysyła towary niebezpieczne we własnym imieniu, albo w imieniu osoby trzeciej. Jeżeli operacja transportowa odbywa się na podstawie umowy przewozu, to za nadawcę uważa się to przedsiębiorstwo, które jest nadawcą zgodnie z umową przewozu. Definicja ta rozwiązuje wiele problemów związanych z konkretnym ustaleniem odpowiedzialności. Zawsze należy zacząć od zapisów w umowie przewozu, przy czym należy pamiętać, że formą umowy przewozu jest również dokumentacja przewozowa (list przewozowy, CMR).
ODBIORCA – według definicji zawartej w ADR, oznacza odbiorcę zgodnie z umową przewozu. Jeżeli zgodnie z przepisami zawartymi w umowie przewozu, odbiorca wyznacza osobę trzecią, to tę osobę uważa się za odbiorcę w zrozumieniu ADR. Jeżeli operacja transportowa odbywa się bez umowy przewozu, to za odbiorcę uważa się przedsiębiorstwo, które odbiera ładunek z towarami niebezpiecznymi po jego przybyciu.
PRZEWOŹNIK – według ADR to przedsiębiorstwo, które wykonuje operację transportową na podstawie umowy przewozu lub bez niej.
OBOWIĄZKI NADAWCY.
Podstawowym obowiązkiem nadawcy jest dostarczenie (przekazanie) do przewozu tylko takich przesyłek, które spełniają wymogi przepisów ADR. W zakresie ogólnych środków bezpieczeństwa nadawca powinien w szczególności:
a) upewnić się, ze towary niebezpieczne zostały sklasyfikowane odpowiednio i zgodnie z ADR, tzn. czy posiadają certyfikat klasyfikacyjny ADR wydany przez odpowiednią i kompetentną jednostkę klasyfikacyjną; w certyfikacie klasyfikacyjnym podane są wszystkie informacje o właściwościach towaru i wszystkie kody klasyfikacyjne ADR,
b) upewnić się, że towar jest dopuszczony do przewozu zgodnie z ADR; w umowie ADR znajduje się wykaz towarów niebezpiecznych niedopuszczonych do przewozu;
c) zaopatrzyć przewoźnika (kierowcę) w wymagane informacje i dane; chodzi tu m.in.. o sytuację, gdy towar niebezpieczny nadawany jest na warunkach wyłączeń ze stosowania niektórych przepisów ADR i nie ma konieczności sporządzania dokumentacji ADR; przykładowo: przy przewozie towarów niebezpiecznych pakowanych w ilościach ograniczonych (LQ) nadawca ma obowiązek „dowodnego” czyli na piśmie, poinformowania przewoźnika o masie towarów nadawanych w ilościach ograniczonych;
d) zaopatrzyć przewoźnika w wymagane dokumenty przewozowe oraz dokumenty towarzyszące (zezwolenia, dopuszczenia, powiadomienia, świadectwa itd.) uwzględniające wymagania ADR w szczególności informacje dotyczące każdego materiału i przedmiotu niebezpiecznego przeznaczonego do przewozu (np. numer UN, prawidłowa nazwę przewozową, grupę pakowania liczbę i nazwę opakowania sztuk przesyłki, ilość każdego z towarów niebezpiecznych, nazwę i adres nadawcy i odbiorcy, zapisy wymagane w umowach specjalnych, uwagi wynikające z przepisów szczególnych, kody ograniczeń przewozu przez tunele itp.); UWAGA: obecnie nadawca nie przekazuje kierowcy Instrukcji bezpieczeństwa; od kilku lat jest to obowiązek przewoźnika.
e) przekazać do przewozu wyłącznie towary niebezpieczne w opakowaniach (pojemnikach, cysternach, kontenerach), które są dopuszczone i odpowiednie do przewozu danych materiałów, w szczególności chodzi to o odpowiedni dobór opakowań posiadających certyfikat i kod opakowania zgodny z ADR; dobór opakowania odbywa się według przepisów ADR i jest uzależniony od właściwości danego towaru niebezpiecznego;
f) oznakować i przekazać do przewozu opakowania (pojemniki, cysterny, kontenery), które posiadają nalepki ostrzegawcze i oznakowanie zgodne z ADR;
g) stosować się do wymagań dotyczących sposobów nadania i ograniczeń wysyłkowych, a w szczególności do zakazów pakowania i ładowania razem oraz ograniczeń masy niektórych towarów przy załadunku do jednego pojazdu;
h) zapewnić, aby nawet próżne nieoczyszczone cysterny a także próżne nieoczyszczone pojazdy i kontenery były odpowiednio oznakowane i zaopatrzone w wymagane nalepki ostrzegawcze, a próżne nieoczyszczone cysterny były tak samo zamknięte i szczelne jak w stanie ładownym;
Obowiązki odbiorcy
Odbiorca zobowiązany jest nie opóźniać przyjęcia towarów niebezpiecznych, jeżeli takie opóźnienie nie jest konieczne, oraz sprawdzić po rozładunku, czy zostały spełnione wymagania dotyczące odbiorcy. Jeżeli w przypadku kontenera sprawdzenie ujawni naruszenie przepisów ADR, to odbiorca może zwrócić kontener przewoźnikowi jedynie po usunięciu tego naruszenia.
Jeżeli odbiorca korzysta z usług innych uczestników przewozu (w zakresie rozładunku, czyszczenia, odkażania itp.), to powinien zastosować odpowiednie środki w celu zapewnienia zgodności z przepisami dot. obowiązków odbiorcy.
Obowiązki przewoźnika
W zakresie ogólnych środków bezpieczeństwa przewoźnik powinien w szczególności:
a) upewnić się, że towary niebezpieczne zostały dopuszczone do przewozu zgodnie z ADR, w szczególności, czy nie znajdują się na liście towarów niedopuszczonych do transportu;
b) upewnić się przed rozpoczęciem przewozu, że wszystkie informacje wymagane w ADR zostały dostarczone przez nadawcę, ze wymagana dokumentacja znajduje się w jednostce transportowej,
a w przypadku stosowania wyłącznie technik elektronicznego przetwarzania lub wymiany danych, że zapewniony jest dostęp do tych danych podczas transportu w stopniu co najmniej równoważnym dokumentacji papierowej;
c) wzrokowo sprawdzić przed rozpoczęciem przewozu i na postojach, czy pojazd i ładunek nie posiada oczywistych wad oraz czy nie występują wycieki, nieszczelności, braki w wyposażeniu itp.;
d) upewnić się, czy nie minął termin ważności badania dla cystern, kontenerów itp.;
e) sprawdzić, czy pojazdy nie są nadmiernie załadowane,
f) upewnić się, że na przesyłkach, pojazdach, cysternach i kontenerach umieszczone zostało wymagane oznakowanie i nalepki ostrzegawcze;
g) przekazać kierowcy pisemną Instrukcję bezpieczeństwa ADR,
h) upewnić się, że w pojeździe znajduje się wyposażenie wymienione w instrukcjach pisemnych,
i) upewnić się, że kierowca posiada ważne Zaświadczenie ADR o przeszkoleniu kierowcy,
j) upewnić się, że nie zostały naruszone przepisy o ładowaniu razem oraz o ładowaniu razem z przesyłkami zawierającymi żywność i karmę dla zwierząt,
k) właściwie zabezpieczyć przesyłki przed przesuwaniem się w czasie transportu;
Czynności powyższe powinny być wykonane w oparciu o dostarczone dokumenty przewozowe oraz przez sprawdzenie wzrokowe pojazdów, kontenerów i ładunku.
Przewoźnik może polegać na informacjach udostępnionych mu przez innych uczestników przewozu.
Jeżeli wykonując czynności sprawdzające przewoźnik stwierdzi naruszenie wymagań ADR, wówczas nie powinien rozpoczynać przewozu do czasu usunięcia stwierdzonych naruszeń.
Jeżeli podczas przewozu stwierdzone zostanie naruszenie wymagań ADR zagrażające bezpieczeństwu tego przewozu, przewóz ten powinien być niezwłocznie przerwany i może być on kontynuowany, gdy zostanie zapewniona zgodność z obowiązującymi przepisami. Pozwolenie na kontynuowanie przewozu może być udzielone przez kompetentne osoby lub właściwe organy władzy.
W przypadku, gdy nie można zapewnić wymaganej zgodności z przepisami i nie ma zgody na kontynuowanie przewozu, właściwe organy władzy powinny zapewnić przewoźnikowi niezbędną pomoc administracyjną.
Wymaganie to stosuje się również w przypadku, gdy przewoźnik poinformuje władzę o tym, ze nie został powiadomiony przez nadawcę o niebezpiecznych właściwościach przewożonych towarów i w związku z tym przewoźnik zamierza te towary rozładować, zniszczyć lub unieszkodliwić.
Opisane obowiązki głównych uczestników przewozu nie są pełną listą tych obowiązków. Odnoszą się głownie do obowiązków w zakresie ogólnych środków bezpieczeństwa. Szczegółowy zakres zadań każdego z uczestników przewozu jest opisany w ADR w rozdziałach opisujących wymagania dla poszczególnych czynności i każdego etapu przewozu.