Konosament (bill of lading ->B/L ) jest najważniejszym dokumentem w transporcie morskim.
Po pierwsze jest to dowód przyjęcia określonego w nim ładunku do przewozu i zobowiązaniem przewoźnika do wydania tego ładunku w porcie przeznaczenia legitymowanemu posiadaczowi konosamentu. (Evidence of Receipt of Cargo.
Konosament jest papierem wartościowym, na podstawie którego można przenieść prawa własności towaru, jest dowodem zawarcia umowy o przewóz.
Wystawienie konosamentu polega na podpisaniu go i opieczętowaniu przez osobę upoważnioną przez armatora. Dokument ten wystawia się w kilku ponumerowanych egzemplarzach, z których każdy jest oryginałem dokumentu. Zazwyczaj występują 3 oryginały oznaczone kolejno 1/3, 2/3/ i 3/3.
Oprócz tego, sporządzane są także kopie, które nie upoważniają do dysponowania ładunkiem a służą do użytku wewnętrznego importera i eksportera (dla działu księgowości, jako podstawa rozliczeń między stronami kontraktu handlowego etc.)
Ilość kopii jest w zasadzie nieograniczona, zależy od wymogów Klienta ale zwyczajowo drukuje się maksymalnie 5-6 kopii.
Podstawowe rodzaje konosamentów:
• Konosament na okaziciela (bearer bill of lading) jest przenoszony przez proste wręczenie nowemu nabywcy. Każda osoba posiadająca konosament na okaziciela może odebrać ładunek
- Konosament na zlecenie (order bill of lading) jest przenoszony w drodze indosu. Indosowanie konosamentu polega na dokonaniu na nim odpowiednich zapisów (zdarza się, że konosamenty posiadają w tym celu odpowiednią rubrykę oznaczoną: „for endorsement"). Umożliwia przenoszenie praw i odbiór ładunku przez osobę wchodzącą w jego posiadanie.
- Konosament imienny (straight bill of lading, bill of lading to a named /specified/ person) może być przenoszony tylko w drodze cesji (przelewu wierzytelności). Przy sprzedaży konosamentu w drodze cesji (przelewu wierzytelności) musi być zachowana forma pisemna, sporządzając dokument kupna - sprzedaży.
- Konosament przyjęcia do załadunku (received for shipment bill of lading) potwierdza przyjęcie ładunku przez przewoźnika ale nie stanowi dowodu, że ładunek znalazł się na konkretnym statku. Konosament ten stanowi zobowiązanie przewoźnika do załadowania ładunku na pierwszy odchodzący we właściwym kierunku statek danego armatora. Czasami stosowany ze względu na wymogi akredytywy.
Podstawowe klauzule konosamentu
- zakres odpowiedzialności przewoźnika, limity odpowiedzialności w przypadku szkody,
- zasady płatności frachtu, warunki przeładunku i wydania towaru,
- zastaw na ładunku, transport ładunków niebezpiecznych,
- zasady postępowania w sytuacjach szczególnych (wojna, warunki pogodowe, siła wyższa.