Ogólne Polskie Warunki Spedycyjne 2010 (które, Rada Polskiej Izby Spedycji i Logistyki uchwaliła uchwałą nr 1/01/2010 Rady z dnia 14 stycznia 2010 r.) oprócz wielu kwestii związanych ze świadczeniem usług spedycji i zawieraniem umów spedycji, regulują też zakres odpowiedzialność spedytora za szkodę powstałą w związku z organizacją przewozu towarów.
Należy mieć na uwadze, iż Ogólne Polskie Warunki Spedycyjne 2010, nie stanowią źródła prawa materialnego, nie są przepisem prawnym, ani też ich stosowanie nie wynika z żadnego przepisu prawa. Zatem to strony w zawieranej umowie muszą postanowić, że do stosunku prawnego powstałego między stronami, regulacje OPWS 2010 będą miały zastosowanie.
Odpowiedzialność spedytora
Ogólne Polskie Warunki Spedycyjne są tak zwanym wzorcem umownym. Zgodnie z art. 384 kodeksu cywilnego ustalony przez jedną ze stron wzorzec umowy, w szczególności ogólne warunki umów, wzór umowy, regulamin, wiąże drugą stronę, jeżeli został jej doręczony przed zawarciem umowy. Jeżeli jedna ze stron posługuje się wzorcem umowy w postaci elektronicznej, powinna udostępnić go drugiej stronie przed zawarciem umowy w taki sposób, aby mogła ona wzorzec ten przechowywać i odtwarzać w zwykłym toku czynności.
Zatem odwołanie się przez spedytora w ofercie lub w stosowanym przez niego formularzu zlecenia spedycyjnego do OPWS, umieszczonych na stronie internetowej spedytora lub na stronie internetowej Polskiej Izby Spedycji i Logistyki, spełnia powyższy wymóg.
Zgodnie z § 19 OPWS 2010 odpowiedzialność spedytora jest uzależniona od zakresu zawartej umowy z klientem.
Generalnie spedytor ponosi odpowiedzialność za szkodę wynikłą z niewykonania lub nienależytego wykonania czynności spedycyjnych wynikających z umowy spedycji, chyba że udowodni, iż nie mógł zapobiec szkodzie pomimo dołożenia należytej staranności.
Spedytor jest odpowiedzialny za przewoźników i dalszych spedytorów, którymi posługuje się przy wykonaniu zlecenia, chyba że nie ponosi winy w ich wyborze. Spedytor zobowiązany jest do podjęcia wszelkich czynności mających na celu umożliwienie zleceniodawcy dochodzenia roszczeń od osób biorących udział w wykonaniu zlecenia, chociaż za ich działanie lub zaniechanie nie ponosi odpowiedzialności.
Na podstawie odrębnej umowy spedytor może dochodzić tych roszczeń na ryzyko i koszt zleceniodawcy.
Spedytor nie ponosi odpowiedzialności za:
1. przesyłki wartościowe i towary niebezpieczne, jeżeli nie zostały zadeklarowane i zaakceptowane przez spedytora w zawartej umowie;
2. szkodę spowodowaną opóźnieniem w dostawie przesyłki, chyba że zobowiązał się do dostarczenia jej w określonym terminie;
3. szkodę w postaci innej, niż szkoda rzeczywista;
4. ubytek wagi w towarach masowych, wynikający z ich właściwości, nie przekraczający granic określonych właściwymi dla danego towaru przepisami, a w przypadku braku takich przepisów - granic zwyczajowo przyjętych;
5. szkodę wynikającą z udziału lub zaniechania osób, z którymi spedytor nie pozostaje w stosunkach umownych.
Odszkodowanie od przewoźnika
Jedną z najistotniejszych regulacji wprowadzonych OPWS 2010 jest objęcie spedytorów dobrodziejstwem ograniczenia odszkodowania, możliwego do uzyskania od podmiotu odpowiedzialnego za szkodę, tj. od przewoźnika.
Zgodnie z § 23.2 OPWS 2010 odszkodowanie wypłacone przez spedytora nie może przewyższać odszkodowania możliwego do odzyskania na podstawie przepisów prawa od osoby odpowiedzialnej za szkodę. Ma to szczególne znaczenie wobec ustawowej limitacji odpowiedzialności przewoźnika za szkodę, określonej w przepisach prawa regulujących poszczególne rodzaje przewozu.
Ponadto wypłacone przez spedytora odszkodowanie, należne osobie uprawnionej z tytułu zawartej umowy spedycji, ograniczone jest do zwykłej wartości towaru, określonej w fakturze handlowej, a w razie jej braku, określonej w kolejności na podstawie ceny giełdowej, rynkowej lub w oparciu o normalną wartość rzeczy tego samego rodzaju i jakości.
W żadnym przypadku jednak wypłacone przez spedytora odszkodowanie nie może przekroczyć kwoty 2 SDR za 1 kilogram wagi brutto przesyłki brakującej lub uszkodzonej, a łącznie kwoty 50.000 SDR za każde zdarzenie, chyba że od osoby, za którą spedytor ponosi odpowiedzialność, uzyskane zostanie odszkodowanie w kwocie wyższej. Zasad ta znajdzie zastosowanie również w przypadku zaangażowania odpowiedzialności cywilnej spedytora z tytułu innego niż umowa, np. w przypadku odpowiedzialności regresowej dalszego spedytora w stosunku do innego spedytora.
Aktualną wartość SDR ustala się na podstawie kursu, notowanego i publikowanego przez NBP w dacie powstania szkody. Należy pamiętać, iż działając jako operator transportu multimodalnego spedytor odpowiada zgodnie z warunkami dokumentu przewozowego odnoszącego się do tego rodzaju transportu.