W tym kontekście warto zwrócić uwagę na zagadnienie odsprzedaży usług odprawy celnej eksportowej na rzecz nabywcy towarów, gdyż podatnicy niejednokrotnie planują obciążyć takimi kosztami nabywcę towarów „dodatkowo”, niezależnie od samej sprzedaży towarów. Dla określenia, czy i na jakich zasadach jest to możliwe na gruncie podatku VAT najpierw należy rozróżnić dwa rodzaje eksportu, do których odwołuje się ustawa o podatku od towarów i usług.
Dwa rodzaje eksportu
Definicja eksportu towarów zawarta została w art. 2 pkt 8 ustawy o podatku od towarów i usług. Jak wynika z wskazanego przepisu przez eksport towarów należy rozumieć potwierdzony przez właściwy urząd celny wywóz towarów z terytorium kraju poza terytorium Unii Europejskiej w wykonaniu dostawy towarów. Powołany przepis wskazuje ponadto, iż dla potrzeb podatku VAT możliwe jest wyróżnienie dwóch rodzajów eksportu, a mianowicie:
• eksportu bezpośredniego – gdy wywóz dokonywany jest przez dostawcę lub na jego rzecz,
• eksportu pośredniego – gdy wywóz jest dokonywany przez nabywcę, który ma siedzibę poza terytorium Polski lub na jego rzecz.
W celu prawidłowego rozliczenia eksportu towarów na gruncie podatku VAT, Podatnik zobowiązany jest w pierwszej kolejności do określenia, czy dokonywany przez niego eksport towarów jest eksportem bezpośrednim, czy też pośrednim. Jedynym kryterium, na podstawie którego powinno się dokonywać rozróżnienia, czy dana transakcja jest eksportem pośrednim, czy bezpośrednim jest okoliczność, który podmiot jest odpowiedzialny za organizację transportu.
Eksport pośredni, a koszty odprawy celnej
W przypadku eksportu pośredniego wywóz towarów jest dokonywany przez nabywcę towarów lub na jego rzecz. Jednakże na podstawie przepisów celnych, zgłoszenia celnego może zasadniczo dokonać wyłącznie podmiot mający siedzibę na terytorium UE. Stąd też sprzedawcy często dokonują zgłoszenia celnego w eksporcie na rzecz nabywcy, a następnie jego kosztami obciążają kontrahenta (fakt, kto dokonuje zgłoszenia celnego nie ma znaczenia dla kwestii kwalifikacji eksportu jako pośredniego/bezpośredniego, istotne jest tu, która strona jest faktycznym organizatorem wywozu towarów).
Zasadą na gruncie podatku VAT jest, że w przypadku gdy podatnik, działając we własnym imieniu, ale na rzecz osoby trzeciej, bierze udział w świadczeniu usług, przyjmuje się, że ten podatnik sam otrzymał i wyświadczył te usługi (art. 8 ust. 2a ustawy o podatku od towarów i usług).
Nabyta uprzednio we własnym imieniu, ale na rzecz kontrahenta usługa odprawy celnej może być odsprzedana na rzecz nabywcy towarów. Przedsiębiorca na gruncie podatku VAT traktowany jest wówczas jako usługodawca, a więc tak jakby był podmiotem faktycznie świadczącym usługę na rzecz nabywcy eksportowanych towarów. Z uwagi na fakt, iż dochodzi tu do świadczenia usługi transakcja taka podlega opodatkowaniu podatkiem VAT, a zatem sprzedawca zobowiązany jest do wystawienia faktury.
Podatki w logistyce
Warto zauważyć, iż usługa świadczona jest w takim przypadku na rzecz podmiotu mającego siedzibę na terytorium kraju innego niż Polska. W takiej sytuacji miejscem jej świadczenia (krajem opodatkowania) nie będzie Polska, tylko kraj siedziby usługobiorcy (nabywcy). Zatem, przykładowo, odsprzedając usługi odprawy celnej na rzecz kontrahenta z Ukrainy, polski przedsiębiorca nie będzie zobowiązany do opodatkowania jej w Polsce. Transakcja taka stanowi tzw. eksport usług (art. 5 ust. 1 pkt 1 oraz art. 28b ustawy o podatku od towarów i usług).
Pomimo braku obowiązku opodatkowania jej podatkiem VAT powinna zostać udokumentowana poprzez wystawienie faktury VAT (tzw. faktur VAT NP). Faktura taka zawiera wszystkie elementy „normalnej” faktury VAT z wyjątkiem stawki i kwoty podatku oraz kwoty należności wraz z podatkiem (§ 26 ust. 1 i ust. 2 rozporządzenia z dnia 28 marca 2011 r. w sprawie m.in. wystawiania faktur).
Eksport bezpośredni, a koszty odprawy
W przypadku eksportu bezpośredniego to dostawca zobowiązany jest do dokonania wywozu towarów poza terytorium UE, zatem sprzedawca jest w tym przypadku zobowiązany do dopełnienia wszelkich formalności związanych z wywozem towarów, w tym w szczególności na dostawcy ciąży obowiązek dokonania zgłoszenia celnego.
Gdyby jednak, pomimo tego, że wywóz dokonywany jest przez dostawcę strony transakcji zdecydowały, że nabywca pokrywa wszelkie koszty związane z eksportem (w tym koszty odprawy celnej), wówczas koszty takie powinny zostać wliczone do podstawy opodatkowania eksportu towarów. Stanowią one zatem w takiej sytuacji element wynagrodzenia należnego sprzedawcy z tytułu dokonanego eksportu towarów.
Nieprawidłowym byłoby natomiast uznanie w takiej sytuacji, iż sprzedawca świadczy tu usługę odprawy celnej. Do świadczenia takiej usługi nie dojdzie, gdyż eksporter, w przypadku eksportu bezpośredniego, koszty związane z odprawą ponosi zawsze we własnym imieniu.