Odpowiedzialność spedytora
Zgodnie z art. 799 kodeksu cywilnego spedytor jest odpowiedzialny za przewoźników i dalszych spedytorów, którymi posługuje się przy wykonaniu zlecenia, chyba że nie ponosi winy w wyborze. Posługiwanie się przez spedytora w wykonaniu umowy spedycji przewoźnikiem lub dalszym spedytorem jest działaniem niejako na jego ryzyko.
Jego odpowiedzialność w tym zakresie jest jednak ograniczona do winy w wyborze. Wina w wyborze oznacza wybór firmy nieodpowiedniej do wykonywania danej czynności, a więc: firma jest niewłaściwa - nie ma odpowiednich kwalifikacji, a jednocześnie można było wybrać firmę właściwą, z odpowiednimi kwalifikacjami.
Wina w wyborze nie musi być umyślna, ale wystarczy samo niedbalstwo, tj. brak zachowania należytej staranności (brak zebrania odpowiednich informacji, zaniechanie sprawdzenia kontrahenta). Zgodnie z orzeczeniem Sądu Najwyższego z dnia 27 stycznia 2004 r., sygn. akt II CK 389/02 należyta staranność spedytora jest zachowana, jeśli wykaże, że powierzył określone usługi przewozowe przewoźnikowi, którego profesjonalizm i jakość świadczonych usług budziła zaufanie, a także nie można wymagać od spedytora, aby przy każdej przesyłce przeznaczonej do przewozu sprawdzał, czy profesjonalny przewoźnik zastosował właściwy środek transportu.
Zatem odpowiedzialność spedytora określona w obowiązujących przepisach prawa regulujących problematykę umowy spedycji znajduje dość szerokie ograniczenie.
Odpowiedzialność przewoźnika w przewozach międzynarodowych
Odpowiedzialność przewoźnika świadczącego usługi międzynarodowego transportu drogowego towarów określają przepisy Konwencji o Umowie Międzynarodowego Przewozu Drogowego Towarów (CMR). Przewoźnik odpowiada za całkowite lub częściowe zaginięcie towaru lub za jego uszkodzenie, które nastąpi w czasie między przyjęciem towaru a jego wydaniem, jak również za opóźnienie dostawy.
Przewoźnik jest zwolniony od tej odpowiedzialności, jeżeli zaginięcie, uszkodzenie lub opóźnienie spowodowane zostało winą osoby uprawnionej, jej zleceniem nie wynikającym z winy przewoźnika, wadą własną towaru lub okolicznościami, których przewoźnik nie mógł uniknąć i których następstwom nie mógł zapobiec.
Jednakże górną granicę odpowiedzialności przewoźnika wykonującego przewóz międzynarodowy towarów określa art. 23 ust 3 Konwencji CMR. Odszkodowanie jakie przewoźnik obowiązany jest zapłacić za uszkodzenie towaru nie może przekraczać 8,33 jednostki rozrachunkowej (SDR - od ang. Special Drawing Rights) za 1 kilogram brakującej wagi towaru brutto. Wyższego odszkodowania od przewoźnika można żądać jedynie w przypadku zadeklarowania wartości towaru lub zadeklarowania specjalnego interesu w jego dostawie.
Ponadto nadawca może zadeklarować w liście przewozowym za umówioną dodatkową opłatą wartość towaru przekraczającą granicę wymienioną w ustępie 3 artykułu 23 Konwencji CMR i w tym przypadku kwota zadeklarowana zastępuje tę granicę.
Osoba uprawniona (tj. klient przewoźnika) może żądać odsetek od kwoty odszkodowania. Odsetki te, w wysokości 5% rocznie, liczą się od dnia skierowania pisemnej reklamacji do przewoźnika, a jeżeli tej reklamacji nie było, od dnia wytoczenia powództwa sądowego.
Należy ponadto pamiętać, iż jeżeli odbiorca przyjął towar, nie sprawdziwszy wraz z przewoźnikiem jego stanu albo nie zgłosiwszy przewoźnikowi zastrzeżeń wskazujących ogólnie rodzaj braku lub uszkodzenia najpóźniej w chwili dostawy, jeśli idzie o widoczne braki lub uszkodzenia albo w siedem dni od daty dostawy, nie wliczając niedziel i dni świątecznych, jeśli idzie o braki lub uszkodzenia niewidoczne - domniemywa się, jeżeli nie ma dowodu przeciwnego, że otrzymał towar w stanie opisanym w liście przewozowym.
Zastrzeżenia przewidziane wyżej powinny być dokonane na piśmie, jeśli idzie o braki lub uszkodzenia niewidoczne. Jeżeli stan towaru został sprawdzony wspólnie przez odbiorcę i przewoźnika, dowód przeciwny wynikowi tego sprawdzenia nie może być przeprowadzony, chyba że chodzi o braki lub uszkodzenia niewidoczne i jeżeli odbiorca zgłosił przewoźnikowi pisemne zastrzeżenia w ciągu siedmiu dni od daty tego sprawdzenia, nie licząc niedziel i dni świątecznych.
W przypadku opóźnienia w dostawie przesyłki w razie opóźnienia dostawy, jeżeli osoba uprawniona udowodni, że wynikła stąd dla niej szkoda, przewoźnik obowiązany jest zapłacić odszkodowanie, które jednak nie może przewyższyć kwoty przewoźnego.
Odpowiedzialność przewoźnika w przewozach krajowych
W przypadku świadczenia przez przewoźnika usług transportu drogowego krajowego odpowiedzialność przewoźnika jest uregulowana przepisami ustawy z dnia z dnia 15 listopada 1984 r. Prawo przewozowe. Przewoźnik ponosi odpowiedzialność za utratę, ubytek lub uszkodzenie przesyłki powstałe od przyjęcia jej do przewozu aż do jej wydania oraz za opóźnienie w przewozie przesyłki.
Przewoźnik nie ponosi odpowiedzialności określonej powyżej, jeżeli utrata, ubytek lub uszkodzenie albo opóźnienie w przewozie przesyłki powstały z przyczyn występujących po stronie nadawcy lub odbiorcy, nie wywołanych winą przewoźnika, z właściwości towaru albo wskutek siły wyższej. Dowód, że szkoda lub przekroczenie terminu przewozu przesyłki wynikło z jednej z wymienionych okoliczności, ciąży jednak na przewoźniku.
Przewoźnik jest zwolniony od odpowiedzialności określonej powyżej, jeżeli utrata, ubytek lub uszkodzenie przesyłki powstały co najmniej z jednej z następujących przyczyn:
- nadania pod nazwą niezgodną z rzeczywistością, nieścisłą lub niedostateczną rzeczy wyłączonych z przewozu lub przyjmowanych do przewozu na warunkach szczególnych albo niezachowania przez nadawcę tych warunków,
- braku, niedostateczności lub wadliwości opakowania rzeczy, narażonych w tych warunkach na szkodę wskutek ich naturalnych właściwości,
- szczególnej podatności rzeczy na szkodę wskutek wad lub naturalnych właściwości,
- ładowania, rozmieszczenia lub wyładowywania rzeczy przez nadawcę lub odbiorcę,
- przewozu przesyłek, które zgodnie z przepisami lub umową powinny być dozorowane, jeżeli szkoda wynikła z przyczyn, którym miał zapobiec dozorca.
Jeżeli przewoźnik na podstawie okoliczności danego wypadku wykaże, że utrata, ubytek lub uszkodzenie mogły powstać wskutek co najmniej jednej z przyczyn określonych powyżej, domniemywa się, że szkoda z nich wynikła.
Należy pamiętać, iż przyjęcie przesyłki przez uprawnionego bez zastrzeżeń powoduje wygaśnięcie roszczeń z tytułu ubytku lub uszkodzenia, chyba że:
- szkodę stwierdzono protokolarnie przed przyjęciem przesyłki przez uprawnionego,
- zaniechano takiego stwierdzenia z winy przewoźnika,
- ubytek lub uszkodzenie wynikło z winy umyślnej lub rażącego niedbalstwa przewoźnika,
- szkodę nie dającą się z zewnątrz zauważyć uprawniony stwierdził po przyjęciu przesyłki i w terminie 7 dni zażądał ustalenia jej stanu oraz udowodnił, że szkoda powstała w czasie między przyjęciem przesyłki do przewozu a jej wydaniem.
Roszczenia kierowane przeciwko podmiotom z branży TSL
Odpowiedzialność przewoźników lub spedytorów z tytułu uszkodzeń przesyłki w trakcie transportu, opóźnień w dostawie podlega ograniczeniom określonym ściśle w odpowiednich dla danego rodzaju przewozu regulacjach prawnych. Należy jednak pamiętać, iż ograniczenia te nie obowiązują w przypadku, gdy szkoda w przewozie rzeczy powstała z winy umyślnej lub rażącego niedbalstwa przewoźnika czy spedytora.