Z punktu widzenia VAT miejsce (państwo) rejestracji działalności gospodarczej jest bez znaczenia. Istotne jest natomiast to, gdzie znajduje się:
1) stałe miejsce zamieszkania (w przypadku osób prawnych oraz jednostek organizacyjnych niemających osobowości prawnej – miejsce siedziby) oraz
2) stałe miejsce prowadzenia działalności gospodarczej.
Pytanie dotyczy „polskiego przedsiębiorcy”, a więc prawdopodobnie osoby fizycznej mającej miejsce zamieszkania na terytorium Polski. Przedsiębiorca ten świadczy usługi spedycyjne, czyli usługi, których miejsce świadczenia ustala się na zasadach ogólnych określonych przepisami:
1) art. 28b ustawy o VAT – w przypadku ich świadczenia na rzecz podatników oraz
2) art. 28c ustawy o VAT – w przypadku ich świadczenia na rzecz podmiotów niebędących podatnikami.
W tej sytuacji opodatkowaniu VAT w Polsce podlegają usługi świadczone przez tego przedsiębiorcę:
1) na rzecz podatników (w uproszczeniu – firm) posiadających na terytorium Polski siedzibę lub stałe miejsce zamieszkania (art. 28b ust. 1 ustawy o VAT), z wyłączeniem usług świadczonych dla zagranicznych stałych miejsc prowadzenia działalności takich podatników (ze względu na brzmienie art. 28b ust. 2 ustawy o VAT),
2) na rzecz znajdujących się na terytorium Polski stałych miejsc prowadzenia działalności podatników mających siedzibę lub stałe miejsce zamieszkania poza terytorium Polski (art. 28b ust. 2 ustawy o VAT),
3) na rzecz podmiotów niebędących podatnikami (w uproszczeniu – na rzecz konsumentów) – z wyjątkiem przypadku gdy usługi spedycyjne są świadczone ze stałego miejsca prowadzenia działalności przedsiębiorcy znajdującego się za granicą, np. w Hiszpanii, ponieważ wtedy będą one opodatkowane w miejscu stałego prowadzenia działalności (art. 28c ust. 1 i 2 ustawy o VAT).
Usługi spedycyjne, których miejscem świadczenia jest Polska, są co do zasady opodatkowane według stawki podstawowej 23 proc. Wyjątkiem są usługi spedycji międzynarodowej dotyczące usług transportu międzynarodowego, które są opodatkowane stawką 0 proc. – art. 83 ust. 1 pkt 23 w zw. z art. 83 ust. 3 pkt 3 ustawy o VAT.
Jeżeli przedsiębiorca, o którym mowa, będzie świadczył wymienione usługi, będzie obowiązany do zarejestrowania się w Polsce jako podatnik VAT (chyba że będzie korzystał ze zwolnienia od podatku – art. 113 ustawy o VAT). Będzie też zobowiązany do rozliczania polskiego VAT w tym zakresie (na zasadach ogólnie obowiązujących przy świadczeniu usług spedycyjnych).
PRZYKŁAD
Osoba fizyczna mająca stałe miejsce zamieszkania we Wrocławiu zarejestrowała w Hiszpanii działalność gospodarczą. Osoba ta będzie świadczyć usługi spedycyjne między innymi na rzecz polskich firm. Świadczenie tych usług będzie opodatkowane VAT w Polsce (zakładając, że osoba fizyczna, o której mowa, nie chce lub nie może skorzystać ze zwolnienia podmiotowego), a do rozliczania podatku z tytułu ich świadczenia obowiązana będzie osoba fizyczna, o której mowa, nie zaś polscy nabywcy usług świadczonych przez tę osobę. Osoba ta będzie również obowiązana zarejestrować się jako czynny podatnik w Polsce (nadal zakładając, że nie chce lub nie może skorzystać ze zwolnienia podmiotowego).
W pozostałym zakresie usługi spedycyjne świadczone przez przedsiębiorcę, o którym mowa, nie podlegają opodatkowaniu VAT w Polsce. W niektórych przypadkach może to oznaczać opodatkowanie w Hiszpanii usług spedycyjnych świadczonych przez przedsiębiorcę. O tym, czy polski przedsiębiorca będzie z tego tytułu obowiązany rozliczać hiszpański VAT, decyduje brzmienie przepisów hiszpańskich. Będzie tak w szczególności w przypadku:
1) świadczenia usług spedycyjnych dla podatników posiadających na terytorium Hiszpanii siedzibę lub stałe miejsce zamieszkania,
2) świadczenia usług spedycyjnych na rzecz podmiotów niebędących podatnikami (w uproszczeniu – na rzecz konsumentów), jeżeli stałe miejsce prowadzenia działalności usługodawcy znajduje się na terytorium Hiszpanii.
Świadczenie usług w tym zakresie należy dokumentować, co do zasady, hiszpańskimi fakturami VAT. Jeżeli brak hiszpańskiej rejestracji VAT uniemożliwia wystawianie takich faktur, usługi spedycyjne należy dokumentować polskimi fakturami uproszczonymi, o których mowa w § 25 rozporządzenia o fakturach, tj. fakturami bez stawki (lub ze stawką „NP”, czyli „nie podlega”) i kwoty podatku oraz kwoty należności wraz z podatkiem.
Należy jednak podkreślić, że samo zarejestrowanie działalności gospodarczej na terytorium Hiszpanii nie oznacza, że podatnik posiada w tym państwie stałe miejsce prowadzenia działalności w myśl przepisów VAT. Jak wyjaśnił Dyrektor Izby Skarbowej w Warszawie w interpretacji z 11 października 2010 r. (nr IPPP3/443–680/10-2/SM): „stałe miejsce prowadzenia działalności oznacza miejsce, które charakteryzuje się pewnym minimum stałości wynikającej zarówno ze stałej obecności osób, jak i zaplecza technicznego koniecznych do wykonywania danej usługi. Na tej podstawie można więc domniemywać, że przez stałe miejsce prowadzenia działalności należy rozumieć miejsce, w którym podmiot ma swój personel oraz strukturę cechującą się odpowiednią stałością”.
W wielu przypadkach świadczone usługi spedycyjne będą jednak opodatkowane w jeszcze innym państwie niż Polska i Hiszpania. Dotyczy to sytuacji świadczenia usług spedycyjnych na rzecz podatników posiadających siedzibę lub stałe miejsce zamieszkania poza terytorium Hiszpanii i Polski (pod warunkiem że nie nabywają oni usług spedycyjnych przez stałe miejsce prowadzenia działalności na terytorium jednego z tych dwóch państw). W przypadkach gdy miejsce świadczenia usług spedycyjnych na rzecz innych podatników będzie przypadało w innym kraju niż Polska czy Hiszpania, do rozliczania VAT będą obowiązani nabywcy tych usług. Polski przedsiębiorca nie będzie więc obowiązany do rozliczenia VAT w tych krajach.
Reasumując, zasady rozliczania VAT w obu wskazanych przypadkach zależą od tego, kto będzie nabywał usługi spedycyjne świadczone przez podatnika.
Podstawa prawna:
art. 5 ust. 1 pkt 1, art. 28b, 28c, art. 41 ust. 1 w zw. z art. 146a pkt 1, art. 83 ust. 1 pkt 23 w zw. z art. 83 ust. 3 pkt 3, art. 96 ust. 1 i art. 113 ustawy z 11 marca 2004 r. o podatku od towarów i usług (Dz.U. Nr 54, poz. 535 z późn.zm.).