Jeżeli chodzi o osobę fizyczną, to jest to każda osoba, która na stałe zamieszkuje na terytorium Unii, a w przypadku osób prawnych lub innych osób nie posiadających osobowości prawnej, każda osoba, której siedziba główna lub inna siedziba znajduje się na obszarze UE. Powyższe obowiązki w imieniu tych osób mogą być wykonywane przez ich reprezentantów lub przedstawicieli. Na ogół reprezentantami są pracownicy etatowi powyższych osób. W takim przypadku nie jest wymagane pełnomocnictwo do wykonywania czynności przed organami celnymi. Na zasadzie domniemania przyjmuje się, że osoby te mają uprawnienia do reprezentowania przed organami celnymi. Przepisy prawa celnego nie zawężają jednak uprawnień tylko do wyżej wymienionych osób, jako że artykuł 5 Rozporządzenia Rady nr 2913/92 z dnia 12 października 1992 r. ustanawiającego Wspólnotowy Kodeks Celny (Dz.U.UE L z dnia 19 października 1992r.) przewiduje prawo do przedstawicielstwa. W zakresie realizacji wyżej wymienionych czynności przed organami celnymi w imieniu osoby zobowiązanej może występować jej przedstawiciel. Może być to przedstawiciel bezpośredni lub pośredni.
Warunki przedstawicielstwa
Istota przedstawicielstwa bezpośredniego polega na tym, że przedstawiciel działa w imieniu i na rzecz innej osoby, natomiast przedstawicielstwo pośrednie polega na tym, że przedstawiciel działa we własnym imieniu, lecz na rzecz innej osoby. Wspólnotowy Kodeks Celny przewiduje, że każdy kraj UE musi zapewnić prawo do występowania w charakterze przedstawiciela agentowi celnemu mającemu siedzibę na terytorium UE. Warunkiem działania w charakterze przedstawiciela jest przedłożenie organom celnym stosownego pełnomocnictwa określającego rodzaj i zakres przedstawicielstwa. Szczegółowe warunki jakie musi spełnić agent celny określa artykuł 80 ustawy Prawo celne (Dz. U. Nr 68 poz. 662, zm.). Są to:
• posiadanie miejsca zamieszkania w UE
• pełna zdolność do czynności prawnych
• korzystanie z pełni praw publicznych
• posiadanie co najmniej średniego wykształcenia
• brak skazania prawomocnym wyrokiem za przestępstwo przeciwko wiarygodności dokumentów, mieniu, obrotowi pieniędzmi i papierami wartościowymi, przestępstwo gospodarcze lub skarbowe
• swoim postępowaniem daje rękojmię prawidłowego wykonywania czynności agenta celnego
• złożenie z wynikiem pozytywnym egzaminu na agenta celnego przed komisją egzaminacyjną powołaną przez ministra finansów lub otrzymanie decyzji o uznaniu kwalifikacji do wykonywania zawodu agenta celnego wydaną na podstawie przepisów odrębnych
• wystąpienie z wnioskiem o wpis na listę agentów celnych (prowadzi Dyrektor Izby Celnej w Warszawie)
Zgodnie z przepisami Wspólnotowego Kodeksu Celnego każdy kraj UE może wprowadzić zastrzeżenie, że w przypadku czynności zgłoszenia celnego przedstawicielem może być wyłącznie agent celny i z takiej właśnie możliwości skorzystała Polska. W innych przypadkach (poza zgłoszeniem celnym) przedstawicielem w Polsce może być też adwokat, radca prawny, doradca podatkowy, a w określonej sytuacji także spedytor i przewoźnik. Agent celny ma także uprawnienia do występowania w charakterze przedstawiciela przy wypełnianiu obowiązków z zakresu podatku od towarów i usług (VAT) związanego z importem towarów, gdzie organem celnym jest naczelnik urzędu celnego. Należy dodać, że agenci celni realizują swoje obowiązki na ogół w ramach agencji celnych i stosowne pełnomocnictwa do występowania w charakterze przedstawiciela wystawiane są na konkretnego agenta celnego lub agencje celne.
Nowe uprawnienia w przedstawicielstwie
Na podstawie nowelizacji ustawy z dnia 18 marca 2011 o podatku od towarów i usług (Dz. U. Nr 64, poz. 332) obowiązującej od 1 kwietnia 2011 roku właśnie agencje celne otrzymały dodatkowe uprawnienia (art. 15 ust. 8a). Agencja celna odtąd może być przedstawicielem podatkowym podmiotu, który dokonuje importu towarów do Polski, a następnie wywozi je z Polski w ramach wewnątrzwspólnotowej dostawy towarów. Dotychczas uprawnienia takie mieli tylko przedstawiciele podatkowi, którymi mogły być wyłącznie osoby uprawnione do zawodowego wykonywania doradztwa podatkowego zgodnie z przepisami o doradztwie podatkowym (doradcy podatkowi) lub osoby uprawnione do usługowego prowadzenia ksiąg rachunkowych zgodnie z przepisami o rachunkowości. Zgodnie z art. 15 ust. 8b ustawy o VAT, agencje celne pełniąc funkcję przedstawiciela podatkowego (działając w imieniu i na rzecz podatników z innych krajów członkowskich) będą uprawnione do prowadzenia w imieniu klienta dokumentacji i ewidencji na potrzeby VAT, sporządzania deklaracji podatkowych i informacji podsumowujących.
Agencja celna, by być przedstawicielem podatkowym, poza tym, że musi być podmiotem polskim, dodatkowo jest zobowiązana spełniać warunki, o których mowa w art. 8 ust. 1-3 ustawy o VAT, to jest:
• musi być zarejestrowana jako czynny podatnik VAT
• nie może mieć zaległości podatkowych w ostatnich 2 latach działalności, które by przekroczyły 3% kwoty należnych zobowiązań
• osoby kierujące agencją celną, jak i sami agenci celni nie mogą być skazani w okresie ostatnich 2 lat prawomocnym wyrokiem sądu za popełnione przestępstwa skarbowe
Zwolnienie od podatku
Należy zwrócić uwagę na fakt, że zgodnie z par. 14 rozporządzenia Ministra Finansów z dnia 22 grudnia 2010 roku w sprawie wykonania niektórych przepisów ustawy o podatku od towarów i usług (Dz. U. Nr 246, poz. 1649), zwalnia się od podatku VAT import towarów w przypadku, gdy miejscem przeznaczenia jest terytorium innego państwa członkowskiego i wywóz tych towarów następuje w ramach wewnątrzwspólnotowej dostawy towarów. Zwolnienie to następuje pod pewnymi warunkami, o których mowa w par. 14 ust. 2 pkt. 1-4, a które to może, w imieniu osoby zobowiązanej, od 1 kwietnia 2011 wypełniać agencja celna, to jest:
• importer (z docelowego kraju unijnego) jest zarejestrowanym w Polsce podatnikiem VAT UE i w momencie importu podaje swój ważny numer identyfikacji podatkowej przyznany mu na potrzeby transakcji wewnątrzwspólnotowych
• przedstawi dowód wskazujący, że importowane towary przeznaczone są do transportu lub wysyłki z Polski na terytorium innego państwa członkowskiego
• poda swój lub nabywcy towarów ważny numer identyfikacyjny VAT przyznany na potrzeby transakcji wewnątrzwspólnotowych w państwie członkowskim przeznaczenia importowanych towarów
• w terminie 4 miesięcy po miesiącu, w którym powstał obowiązek podatkowy z tytułu importu towarów przedstawi organowi celnemu dokumenty lub zaświadczenie naczelnika urzędu skarbowego potwierdzające wykazanie w informacji podsumowującej wewnątrzwspólnotowej dostawy towarów.
Bez zabezpieczenia
Wśród warunków tych, co do zasady, nie ma obowiązku złożenia zabezpieczenia majątkowego na poczet podatku, który to warunek obowiązywał jeszcze do 31 grudnia 2010 roku (został zniesiony cytowanym wyżej przepisem rozporządzenia Ministra Finansów). Obowiązek jego złożenia ciążył będzie jedynie na przedsiębiorcy lub jego przedstawicielu, który w okresie 12 miesięcy poprzedzających miesiąc, w którym dokonuje importu naruszył termin przedstawienia dokumentów potwierdzających wykazanie w informacji podsumowującej wewnątrzwspólnotowej dostawy, w odniesieniu do towarów importowanych w okresie poprzedzających 17 miesięcy. Termin na przedstawienie wspomnianych dokumentów, jak już wyżej wspomniano, wynosi 4 miesiące, po miesiącu, w którym powstał obowiązek podatkowy.
Wprowadzenie nowego brzmienia par. 14 rozp. Ministra Finansów jest krokiem zmierzającym do rozwiązania problemu niechęci przedsiębiorców z innych krajów UE do dokonywania importu przez Polskę towarów przywożonych głównie zza wschodniej granicy UE. Dotyczy to także polskich importerów zamierzających przewieść towary do innego państwa członkowskiego. Niechęć ta wynikała dotychczas z bardziej uciążliwych niż w wielu innych krajach UE wymogów wiążących się w Polsce z przeprowadzeniem takiej operacji. Problemem był nie tylko fakt, że skorzystanie w naszym kraju z procedury 4200 i 6300 (zwolnienie z podatku VAT w imporcie w związku z następująca po tym imporcie dostawą wewnątrzwspólnotową do innego kraju członkowskiego UE) uzależnione było od złożenia zabezpieczenia, ale i to, że zabezpieczenie takie często przetrzymywane było przez bardzo długi okres, co czyniło taką operację całkowicie nieopłacalną dla przedsiębiorcy.
Reasumując, liberalizacja omawianych przepisów powinna prowadzić do wyrównania szans krajowych agencji celnych w konfrontacji z konkurentami z innych państw UE.