Teoretycznie procedury przetargowe są przejrzyste, a wymagania zawarte w dokumentach przetargowych nie faworyzują żadnego z producentów. Jak jednak wytłumaczyć fakt, że czasami urzędnikom zależy aby samochód konkretnej klasy mierzył na przykład dokładnie 4563 mm, a w innym przypadku wycieraczki umieszczone w konkretnym miejscu...
Zobacz też: Co zrobić po zakupie auta z przekręconym licznikiem przebiegu?
Czym się charakteryzują przetargi otwarty, ograniczony oraz negocjacyjny?
Przetargi na ogół występują pod postacią jednego z trybów udzielania zamówień publicznych. Najczęściej stosowana jest procedura otwarta, czyli przetarg nieograniczony, w którym mogą wziąć udział wszyscy zainteresowani wykonawcy, składając swoją ofertę po spełnieniu konkretnych warunków. Kolejną formą jest przetarg ograniczony, a oferty mogą składać tylko konkretni wykonawcy, którzy wcześniej zostali zaproszeni przez zamawiającego. Inaczej wygląda przetarg w trybie negocjacyjnym: zamawiający będzie negocjował warunki zamówienia z jednym lub kilkoma wykonawcami z rozróżnieniem na:
a) procedurę negocjacyjną z uprzednim ogłoszeniem – negocjacje poprzedza ogłoszenie publiczne, uczestniczy w nim co najmniej trzech wykonawców,
b) procedurę negocjacyjną bez uprzedniego ogłoszenia:
– z udziałem kilku wykonawców (co najmniej trzech),
– z udziałem jednego wykonawcy; jest to zamówienie z wolnej ręki.
Ostatni tryb jest dialogiem konkurencyjnym, który pozwala na połączenie procedur przetargu z negocjacjami. Stosujemy go, gdy nie można określić ram finansowych konkretnego zamówienia. Zakłada się udział tych wykonawców, którzy spełniają warunki przewidziane przez instytucję zamawiającą; zamawiający prowadzi dialog z dopuszczonymi do udziału kandydatami w celu przeprowadzenia jednego lub większej liczby odpowiednich rozwiązań, a następnie po spełnieniu określonych wymogów zamawiający zaprasza wybranych kandydatów do składania ofert.
Chcesz wiedzieć więcej? Zapisz się na nasz newsletter
Jak zamówić konkretny samochód teoretycznie dopuszczając do przetargu wielu producentów?
Najczęściej stosowanym trybem (jedynym prawdziwie uczciwym) jest przetarg otwarty i przy nim zatrzymamy się na dłuższą chwilę, sprawdzając, czy faktycznie jest on stosowany w odpowiedni sposób. Przeszukując sieć i sprawdzając stronę internetową Ministerstwa Finansów, można natknąć się na wiele informacji dotyczących przetargów na wynajem długoterminowy samochodów osobowych. Tak jak powinno to wyglądać, są to tryby otwarte oznaczające, że każdy może przystąpić do takiego przetargu, jeśli spełnia wymagane kryteria. I w tym miejscu zaczynają się schody.
Zobacz też: Test Audi A8 3.0 TDI 258 KM - komfort przede wszystkim
Co dzieje się w przypadku, gdy pewna instytucja publiczna ma duże wymagania, w dodatku sprecyzowane? Trzeba przyznać, że w naszych poszukiwaniach branża paliwowa miała się najlepiej, jeśli chodzi o nabywanie nowych pojazdów; tak trafiliśmy na przetarg firmy, która w całości należy do Skarbu Państwa. Oczekiwania owej firmy były jasno określone: limuzyna Audi A6 z napędem na cztery koła, silnik benzynowy, który powinien osiągać moc minimum 310 KM, oczywiście automatyczna skrzynia biegów. Skoro i tak już wiadomo, że musi to być Audi, to dlaczego nie podać koloru „czarny phantom” lub „beżowa skórzana tapicerka o symbolu VD-N5D”. Jakby tego było mało, samochód musi być wyposażony w elektrycznie regulowane przednie fotele z podgrzewaniem i pamięcią ustawień oraz w przyciemniane tylne szyby z elektronicznie sterowanymi żaluzjami przeciwsłonecznymi. A żeby nie było widać z zewnątrz, jakie to skarby, samochody muszą być pozbawione oznaczenia modelu i pojemności silnika. Zaprzeczyć nie można, że zamawiający ma dobry gust i lubi luksus, ale skoro jest to instytucja publiczna, to raczej nie powinna ona tak dokładnie przedstawiać w przetargu swoich indywidualnych upodobań. Pomijając fakt, że te zakupy są robione z państwowych pieniędzy, to nie dają one możliwości uczestniczenia w takim przetargu nikomu prócz dilerom bądź innym dostawcom z grupy VW.
Jak widać, mimo że jest to spółka państwowa, która powinna podlegać ustawie o zamówieniach publicznych, zakaz ogłaszania przetargów na auta z wyznaczoną z góry marką nie jest problemem. Czasem nie trzeba być nawet tak dokładnym. W rozmowach z różnymi dilerami okazuje się, że większość przetargów publicznych jest tak dokładnie przygotowywana, że po sprawdzeniu wymagań 95% marek samochodów odpada w przedbiegach, a pozostałe – to właśnie wybór z góry założony jako ostateczny. Czasem pozostaje jeszcze jedna marka, która okaże się albo za droga, albo znajdzie się inna wada, która ją wykluczy. „Wycieraczki z lewej strony, chromowane paski na drzwiach, lusterka o wymiarach 80×60 mm, matowy drążek zmiany biegów, zegary podświetlane na żółto-fioletowo” – czy nie wygląda to jak samochód na zamówienie? A są to tylko niektóre z elementów, jakie pojawiają się wśród obowiązkowych kryteriów.
Zobacz też: Diesel czy benzyna na przykładzie Suzuki SX4
Kara za ustawienie przetargu
Nasuwa się jedno zasadnicze pytanie: czy 130 nowych artykułów, które były wprowadzane od 1994 r. do ustawy o zamówieniach publicznych, nie mogło powstrzymać dzisiejszych szemranych praktyk? Na pewno nie są pokrzywdzone osoby, które będą miały przyjemność prowadzić nowe samochody za nasze pieniądze. W najgorszej sytuacji pozostają dilerzy, którzy mają w swojej ofercie dobre samochody za nieprzesadnie wysokie pieniądze, ale nietrafiające w gusta zarządów spółek Skarbu Państwa. Oczywiście mamy możliwość zgłosić taką sprawę do odpowiednich organów, bo jak na początku wspominaliśmy, każdy ma swoje prawa i obowiązki. W takim przypadku zamawiający jest narażony na określone kary pieniężne, które będzie ponosić za naruszenie ustawy, w przypadku gdy określa warunki udziału w postępowaniu o udzielenie zamówienia w sposób utrudniający uczciwą konkurencję, gdy prowadzi postępowanie o udzielenie zamówienia z naruszeniem zasady jawności, nie przestrzega terminów określonych w ustawie, wyklucza wykonawcę z postępowania o udzielenie zamówienia z naruszeniem przepisów ustawy określających przesłanki wykluczenia, odrzuca ofertę z naruszeniem przepisów ustawy określających przesłanki odrzucenia oferty bądź dokonuje wyboru najkorzystniejszej oferty z naruszeniem przepisów ustawy, jeżeli naruszenie to ma wpływ na wynik postępowania o udzielenie zamówienia.
Zobacz też: Samochód złożony z "ćwiartek" – jak go poznać i czy to w ogóle możliwe?
Jak widać, możliwości na przeciwdziałanie takim procederom istnieją, ale pozostaje kwestia ryzyka. Na daną instytucję, która działała wbrew ustawie, kary nakładane są według progów wysokości zamówienia i wynoszą od trzech tysięcy złotych, gdy wartość zamówienia nie przekracza kwoty określonej w przepisach o zamówieniach publicznych. Drugim progiem jest trzydzieści tysięcy złotych, gdy zamówienia sięgają do dziesięciu milionów euro. Ostatni, najwyższy próg to kara w wysokości stu pięćdziesięciu tysięcy, gdy zamówienia przekraczają dziesięć milionów euro. Są to kary niewspółmierne do inwestycji, dlatego niektórzy mogą sobie na takie działania pozwolić.
Tekst: Jacek Ciechanowski, Biznes Car