Podstawowe elementy układu chłodzenia w samochodzie to: chłodnica, wiatrak, pompa wody, termostat, czujniki, zbiornik wyrównawczy i płyn chłodniczy. Do tego dochodzi seria pasków i przewodów, które łączą cały system. Układ chłodzenia kieruje schłodzony płyn w okolice najgorętszych partii silnika (cylindrów i zaworów), odbierając ciepło i przenosząc je w chłodniejsze środowisko. Powoduje to spadek temperatury cieczy obecnej w układzie chłodzenia, a tym samym silnika. Ciepło odbierane jest w chłodnicy, umieszczonej zazwyczaj w przedniej części komory silnikowej. Opływające ją podczas jazdy powietrze chłodzi płyn, a jeśli samochód nie porusza się lub przepływ powietrza jest zbyt słaby, system wspomagany jest przez wiatrak. Płyn chłodniczy cały czas jest pompowany, aby był w ciągłym ruchu.
Ważnym elementem jest też termostat. W silniku funkcjonują dwa obiegi układu chłodzenia. Pierwszy, główny, obejmuje cały silnik i chłodnicę. Drugi jest krótszy i obejmuje tylko sam silnik (bez chłodnicy) i używany jest podczas rozgrzewania silnika. Uruchamiając samochód, początkowo płyn krąży tylko w mniejszym układzie. W miarę jego rozgrzewania się, termostat otwiera się i włącza do układu chłodnicę. Podczas pracy płyn w układzie chłodzenia rozgrzewa się, przez co zwiększa swoją objętość. Jego nadmiar odprowadzany jest do zbiorniczka wyrównawczego.
Zobacz również: Dlaczego silnik ma za wysoką temperaturę i jak to naprawić?
Jako że układ chłodzenia działa między innymi dzięki obecności płynu, powinniśmy regularnie kontrolować jego stan. W tym celu należy odkręcić nakrętkę zbiorniczka wyrównawczego i oceni poziom płynu. Nie sugerujmy się jednak linią oznaczającą możliwy górny poziom. Uzupełniajmy go do 2/3 maksymalnego stanu, o ile jest go mniej. Ważne, abyśmy nigdy nie robili tego w trakcie pracy silnika lub gdy jest on rozgrzany. Nigdy nie kontrolujmy stanu płynu, gdy jest gorący, ponieważ wzrostowi temperatury towarzyszy zwiększenie ciśnienia. Po odkręceniu nakrętki przy gorącym silniku płyn może nas poparzyć. Nie można tez dolewać zimnego płynu do ciepłego układu, bo może to spowodować pęknięcie głowicy lub uszkodzenie jej uszczelki. Koszt naprawy będzie bardzo duży.
Objawem uszkodzenia układu chłodniczego jest podwyższona temperatura silnika. Można ją skontrolować na wskaźniku deski rozdzielczej. Warto wtedy zatrzymać samochód i sprawdzić, czy nie ma pod nim śladów wyciekającego płynu.
Możemy także zweryfikować jego stan w zbiorniku wyrównawczym. Jeśli jest go zbyt mało, a musimy kontynuować jazdę, starajmy się bacznie obserwować wskaźnik temperatury i chłodzić silnik zawsze, kiedy temperatura przekroczy dopuszczalny stan. Nie wolno pozwolić na przegrzanie silnika. Może to skutkować całkowitym jego zniszczeniem. Gdy na zewnątrz panuje dodatnia temperatura, w awaryjnym wypadku możemy dolać zwykłej wody. Pamiętajmy jednak, że jeśli dopuścimy do zamarznięcia płynu chłodniczego, zniszczymy silnik.
Zobacz też: Jak postępować po zagotowaniu płynu w chłodnicy?
Jeśli zatrzymamy się, silnik będzie pracował i temperatura zbliży się do niebezpiecznej granicy, a wiatrak nie włączy się, oznacza to najpewniej, że uszkodzony jest czujnik temperatury. Gdyby wiatrak jednak włączał się, a temperatura wciąż rosła lub utrzymywała się na niebezpiecznym poziomie, może to być objawem uszkodzonego termostatu.
Układ chłodzenia jest niezwykle ważny dla silnika, podczas pracy osiągającego wysoką temperaturę. Ta z kolei jest zabójcza dla jego części, które przy nadmiernym rozgrzaniu rozszerzają się i mogą spowodować uszkodzenie innych elementów. Dbajmy więc o stan układu chłodzenia, aby uniknąć niepotrzebnych, a także bardzo wysokich kosztów napraw.