Najważniejszym zadaniem układu smarowania jest zapewnienie stałej warstewki oleju między współpracującymi częściami silnika. Warstwa ta, zwana filmem olejowym, ma grubość rzędu kilkunastu do dwudziestu kilku mikrometrów. Jeżeli film ten skutecznie uniemożliwia bezpośredni kontakt współpracujących elementów, wówczas mówimy o tarciu płynnym. Jest to najbardziej korzystne dla silnika, gdyż wówczas zużycie jego elementów jest niemal nieskończenie małe.
Jest tylko jeden skuteczny sposób, aby w silniku, głównie w pracujących w nim łożyskach, uzyskać tarcie płynne w każdych warunkach. Tym sposobem jest stosowanie właściwych olejów.
Aby uzyskać tarcie płynne pomiędzy trącymi o siebie powierzchniami, należy pomiędzy nie wtłaczać olej pod odpowiednio wysokim ciśnieniem, nie można dopuścić do zetknięcia się tych powierzchni. Ważniejsze jest jednak wytworzenie między tymi powierzchniami klina olejowego, który powoduje, że ruchome części ślizgają się po sobie bez kontaktu pomiędzy nimi.
Olej w silniku samochodowym ma nie tylko za zadanie smarowanie trących o siebie części, ale także odbieranie od nich ciepła, które zawsze, mimo najlepszego smarowania, pomiędzy nimi się wydziela. Olej również odprowadza pewną część ciepła z tłoka i wspomaga chłodzenie ścianek cylindra. Aby to następowało, musi być dostarczany do wszystkich punktów, wymagających smarowania. Zapewnia to istniejący w silniku układ smarowania.
Podstawowymi elementami układu smarowania są, oprócz kanałów, dostarczających olej do wszystkich miejsc, są:
1. smok oleju, dzięki któremu olej jest czerpany z miski olejowej. Smok zapewnia także wstępną filtrację oleju;
2. pompa oleju, której zadaniem jest utrzymywanie oleju w ruchu i wytworzenie odpowiedniego ciśnienia, wspomagającego wytworzenie się klina olejowego;
3. zawór bezpieczeństwa, zapobiegający wytworzeniu przez pompę zbyt wysokiego ciśnienia, mogącego uszkodzić niektóre elementy układu smarowania;
4. chłodnica oleju (nie zawsze stosowana, często wystarczy chłodzenie zapewnione przez miskę olejową);
5. wymienny filtr oleju;
6. wlew oleju;
7. układ odpowietrzania miski olejowej;
8. czujnik ciśnienia oleju ze wskaźnikiem.
W niektórych silnikach stosuje się dodatkowo bocznikowe i/lub odśrodkowe filtry oleju i zawory redukcyjne, utrzymujące ciśnienie oleju na stałym lub zbliżonym do stałego poziomie.
Zobacz też: Oleje w samochodzie